ارزیابی مقایسه‌ای روش‌های درون‌یابی در تخمین شاخص فرسایش‌پذیری معادله جهانی تلفات خاک

Abstract

فرسایش‌پذیری از عوامل اصلی و مؤثر در ایجاد فرسایش خاک است که به عنوان جز جدانشدنی از توابع ریاضی مدل‌های فرسایش همچون معادله جهانی تلفات خاک محسوب می‌شود. تحقیق حاضر در بخشی از دشت یزد- اردکان به عنوان یکی از دشت‌های تیپ مناطق خشک با هدف تعیین الگوی توزیع مکانی فرسایش‌پذیری خاک (K) و مقایسه روش‌های درون‌یابی ساده، معمولی و جهانی کریجینگ انجام شد. روش نمونه‌برداری طبقه‌بندی-تصادفی از 37 نقطه با توزیع تقریباً یکنواخت از عمق 10 سانتی‌متر خاک نمونه‌برداری انجام شد. نفوذپذیری با استفاده از روش حلقه‌ مضاعف اندازه‌گیری گردید. نمونه‌ها به آزمایشگاه منتقل و دانه‌بندی به روش هیدرومتری، مواد آلی به روش‌های استاندارد آزمایش شد. سپس شاخص فرسایش‌پذیری خاک با روش ویشمایر و اسمیت برآورد گردید. آزمون نرمال بودن داده‌ها انجام شد و با استفاده از تغییرنماهای ArcGIS9.3 الگوی تغییرات تعیین و پهنه‌بندی به روش‌های کریجینگ معمولی، جهانی، ساده و عکس مجذور فاصله برای ضریب K صورت گردید. از شاخص‌های میانگین مطلق اشتباهات، میانگین اریبی اشتباهات، ریشه دوم میانگین مربع خطا و درصد بهبود نسبی به منظور کنترل و اعتبارسنجی روش‌های درون‌یابی استفاده شد. شاخص فرسایش‌پذیری در دشت‌سر لخت در محدوده 0072/0 ± 0055/0، در دشت‌سر اپانداژ 0037/0 ± 005/0 و در دشت‌سر پوشیده 0133/0 ± 0173/0 تن ساعت بر مگاژول میلیمتر متغیر است. نتایج رسم نیم تغییرنما و انتخاب مدل مناسب بر آن نشان داد که در روش‌های کریجینگ ساده و جهانی مدل کروی و در کریجینگ معمولی مدل گوسی دارای بهترین برازش است. از لحاظ شاخص‌های MAE5، MBE5، RMSE و RI روش کریجینگ معمولی دارای صحت بیشتر و خطای کمتری است. در مجموع دقت روش‌های مختلف کریجینگ در تخمین ضریب K از روش عکس مجذور فاصله بیشتر است.