کالبدشکافی سبک زندگی در جامعه سرمایه‌داری

Abstract

جهانی شدن نظام سرمایه‌داری منجر به گسترش، نهادینه شدن و باز تولید به ارزش‌های فرهنگی - اجتماعی این نظام در عرصه جهانی شده، که یکی از نتایج آن رسوخ و هنجار شدن مولفه های «زندگی روزمره» و «سبک زندگی» براساس اصول و جامعه مطلوب نظام سرمایه‌داری است. به عبارت دیگر، نظام مذکور، صرفاً در یک مکانیسم تولید و شیوه مدیریت اقتصاد جامعه، تعریف و خلاصه نمی‌شود، بلکه به مثابه یک نظام فراگیر، شامل هستی‌شناسی، معرفت‌شناسی، انسان‌شناسی، اقتصاد، سیاست، امنیت و نیز فرهنگ خاص و مطلوب خود است، که در نتیجه حاکمیت آن، طبیعتاً نه الزاماً، سبک زندگی خاصی را توصیه، تبلیغ، نهادینه و باز تولید می‌کند. به‌عبارت‌دیگر، نظام سرمایه‌داری، انسان‌سازی و جامعه سازی می‌کند. هر چند به تعبیر «اسپیواک »، در تلاش برای انکار و اختفای تار و پود بافته خود و عدم افشای ابعاد فرهنگی - اجتماعی خویش است. دغدغه کنونی کشور در لزوم طراحی و تدوین سبک زندگی بومی و اسلامی، ابتدا ضرورت شناخت مولفه های سبک زندگی هژمون (سرمایه‌داری) را نشان می‌دهد. لذا مقاله حاضر، در نظر دارد با طرح این پرسش اصلی که مولفه های سبک زندگی مطلوب نظام سرمایه‌داری کدامند و چه ارتباط معنادار و مفصل بندی باهم دارند؟ به دنبال فهم و کالبدشکافی این مؤلفه‌ها کنکاش کند. در پاسخ و فرضیه نیز نگارندگان بر این عقیده‌اند که، لزوم بیشینه سازی و اصالت سود و رفاه و انباشت سرمایه در این نظام، مؤلفه‌هایی را در حوزه فرهنگ عمومی، جامعه سازی، شهرسازی، معماری و نهایتاً سبک زندگی در جامعه سرمایه‌داری ایجاد و باز تولید می‌کند که ازجمله آنها می‌توان به: «سرعت»، «مصرف زدگی»، «کالایی شدن»، «ماتریس زیبایی‌شناختی سرمایه‌داری»، «نظام نشانه شناسی معنایی سرمایه‌داری»، «آرایش تکنولوژیکی»، «اصالت سود» و … اشاره نمود. برای فهم و ارزیابی این مؤلفه‌ها، نگارندگان از چارچوب تئوریک ترکیبی شامل: مکتب فرانکفورت، مکتب گرامشی و نظریات مطالعات فرهنگی بهره جسته‌اند.