مدل سازی مکانی حساسیت فرونشست زمین با استفاده از روش داده کاوی مدل جمعی تعمیم یافته

Abstract

فرونشست یکی از مخاطرات زمین‌ریختی است که در سال‌های اخیر بیش‌تر اقلیم‌های خشک و نیمه‌خشک را فرا گرفته‌است. هدف اصلی این پژوهش مدل‌سازی مکانی و ارزیابی حساسیت فرونشست زمین با استفاده از روش داده‌کاوی مدل جمعی تعمیم‌یافته در دشت جیرفت، استان کرمان است. فرونشست‌های اتفاق­افتاده در منطقه با بازدید‌های میدانی گسترده شناسایی، و نقشه‌ی پراکنش آن‌ها تهیه شد. برای بررسی ارتباط میان فرونشست­ها و عوامل مؤثر درصد شیب، جهت شیب، ارتفاع، سنگ‌شناسی، فاصله از آ‌‌ب‌راه، تراز آب‌های زیرزمینی، کاربری زمین، انحنای سطح، شاخص رطوبت، پستی‌وبلندی، و فاصله از گسل، از نظریه‌ی تابع اطمینان شهودی استفاده، و وزن طبقه‌های هر عامل مشخص شد. نتایج ارتباط میان فرونشست­ها و عوامل مؤثر نشان داد که بیش‌تر فرونشست‌های منطقه در شیب‌های (2–0 درصد)، جهت­های شیب مسطح و هموار، فاصله‌ی کم از آب‌راه (کم‌تر از50 متر)، فاصله‌ی زیاد از گسل (بیش‌تر از 4000 متر)، در سازند‌های گروه سوم (گنبدهای ریولیتی و ریوداسیتی و توف سبز تیره)، در زمین‌های بیشه‌زار و درختچه‌زار‌ها، دامنه­های‌ محدب با رطوبت پستی‌وبلندی زیاد (بیش‌تراز 12) و افزایش افت سطح آب زیرزمینی رخ داده‌است. نقشه‌ی پهنه‌بندی حساسیت فرونشست زمین بااستفاده از مدل جمعی تعمیم‌یافته در نرم‌افزار آماری آر برای منطقه تهیه شد. نتایج ارزیابی مدل جمعی تعمیم‌یافته با استفاده از 30 % نقاط استفاده‌نشده در فرایند مدل‌سازی، و منحنی تشخیص عمل‌کرد نسبی نشان داد که دقت نقشه­‌ی حساسیت فرونشست زمینِ تهیه‌شده با استفاده از مدل عمومی تجمیع یافته خیلی‌زیاد (81/20 %) است. بنابراین، این نقشه می­تواند کمک مؤثری به مدیریت بهینه‌ی منابع آب و جلوگیری از بروز مجدد این پدیده در منطقه کند. نتایج رتبه‌بندی عوامل مؤثر به‌دست‌آمده از مدل جمعی تعمیم‌یافته نشان داد که عوامل طبقات ارتفاعی، تغییرات کاربری زمین و جهت شیب، به­ترتیب در رتبه‌های بیش‌تر بودند.