بررسی تأثیر درجه شیب زمین بر آستانه فرسایش (خندقی) در پروژه های پخش سیلاب

Abstract

بهره‏وری نابه‏جا و نامناسب از منابع تجدید شونده، همراه با خشکسالی‏های پی‏در‏پی، زمینه را برای تخریب پوشش گیاهی و بیابان‏زایی فراهم می‏کند. در این رابطه اجرای پروژه‏های مهار کردن و پخش سیلاب که در بیشتر بیابان‏ها قابل اجراست راه حل مناسبی جهت مقابله با این نوع مشکل است. پارامترهای مختلفی از جمله شیب زمین، بافت خاک، درصد رس، پوشش‏گیاهی و مقاومت جریان بر پارامترهای هیدرولیکی جریان و آستانه فرسایش تأثیر گذارند. در این مطالعه، پخش سیلاب‏های فصلی بر روی لبه کانال‏های گسترشی که روی خطوط تراز اجرا شده مورد مطالعه قرار گرفت. تحقیق حاضر در شبکه‏های پخش سیلاب کوثر واقع در جنوب شرقی استان فارس انجام شد و هدف مطالعه بررسی تأثیر درصد شیب بر فاصله بحرانی فرسایش در شبکه‏های پخش سیلاب بود. برای این منظور از یک دستگاه فلوم به طول 100 متر، عرض 40 سانتی‏متر و ارتفاع 25 سانتی‏متر استفاده شد، تا در آن جریان سطحی به عمق 10 سانتی‏متر شبیه سازی شود. در طرح آماری 5 تیمار با شیب‏های 002/0 ، 004/0 ،006/0، 008/0 و010/0 و در هر تیمار 3 تکرار در نظر گرفته شده‏است. در هر تکرار پارامتر‏های دبی و عمق جریان بطور مستقیم اندازه‏گیری و سایر پارامترها از جمله سطح مقطع جریان و سرعت متوسط جریان محاسبه شدند. افزون بر آن پس از انجام هر آزمایش عمق فرسایش و یا رسوب‏گذاری در طول بستر فلوم بطور جداگانه اندازه‏گیری شد. نتایج نشان داد آستانه فرسایش با افزایش شیب افزایش می‏یابد. متوسط فاصله آستانه فرسایش برای تیمارهای مختلف به ترتیب برابر 5/66، 56، 64، 36 و 28 متر بدست آمد. همچنین سرعت متوسط جریان در امتداد طول مسیر بستر فلوم افزایش یافته و در محل آستانه فرسایش به حداکثر مقدار خود ‏رسیده است.