شاخص‌های ارزیابی پایداری خاکدانه‏‌ها و مهم‏ترین ویژگی‏‌های مؤثر بر آن: مطالعه موردی کشت و صنعت‏‌های نیشکر استان خوزستان

Abstract

شرح و کمی‏سازی ساختمان خاک به دلیل ارتباط بسیاری از فرآیندهای زیست محیطی و کشاورزی با آرایش واحدهای ثانویه خاک (خاکدانه‏ها) و پایداری آن‏ها، بسیار مهم می‏باشد. هدف از پژوهش حاضر، ارزیابی شاخص‏هایی جهت توصیف پایداری ساختمان خاک براساس داده‏های کشت و صنعت‏های نیشکر استان خوزستان می‏باشد. بر همین اساس، 155 نمونه خاک از عمق 40-0 سانتی‏متری جهت ایجاد معادلات رگرسیونی برآورد‏کننده شاخص‏های میانگین وزنی قطر (MWD) خاکدانه‏ها، دلینهیر و دبوت (DDI)، نسبت پراکنش میدلتون (DR) و رس قابل پراکنش در آب (WDC) و معرفی مهم‏ترین ویژگی‏های مؤثر بر این شاخص‏ها، جمع‏آوری گردید. به علاوه امکان استفاده از میانگین هندسی (dg) و انحراف معیار هندسی (σg) قطر ذرات خاک به جای توزیع اندازه ذرات در استخراج توابع رگرسیونی نیز بررسی شد. نتایج نشان داد که نسبت جذب سطحی سدیم و کربن آلیبه ترتیب با درجه تأثیر 8/81 و 8/27 برای MWD و 3/61 و 2/15 برای DDI، مهم‏ترین پارامترهای مؤثر بر شاخص‏های MWD و DDI بودند. همچنین در بین ویژگی‏های مؤثر بر DR، بیش‏ترین نقش مربوط به نسبت جذب سطحی سدیم بود در حالی کهمیزان رس، کربن آلی و کربنات کلسیم معادل در درجه بعدی اهمیت قرار داشتند. هدایت الکتریکی، کربنات کلسیم معادل، نسبت جذب سطحی سدیم، کربن آلی و میزان شن سهم تقریباً برابری در برآورد WDC داشتند. بالاترین همبستگی(97/0=R) بین دو شاخص MWD و DDI وجود داشت. به علاوه نتایج نشان داد که dg و σg به عنوان توصیف کننده‏های اندازه ذرات، نتوانستند دقت برآورد شاخص‏ها را بهبود بخشند.