دانش بومی کشت جالیز و نقش آن در معیشت روستاییان حاشیۀ دریاچۀ هامون

Abstract

توجه به کشاورزی بومی یک استراتژی‌ جدید در توسعۀ جوامع محلی است که به دلیل انطباق‌پذیری با شرایط محیطی، اجتماعی و اقتصادی جامعه، نقش حائز اهمیتی درتولید و بهبود معیشت مردم محلی دارد. در بستر خشکیده دریاچه هامون نوعی کشت بومی جالیز انجام می‌گیرد که در محل به کشت «تیرماهی» یا «تیرماه‌ای» مشهور است و سبب تأمین معاش تعداد زیادی از ساکنین منطقه شده و با کشاورزی ارگانیک تشابه زیادی دارد. بر این اساس، هدف مطالعۀ پیش‌رو شناسایی و معرفی فناوری‌های بومی این کشت و بررسی نقش آن در معیشت جوامع روستایی سیستان است. روش تحقیق توصیفی –تحلیلی و به شیوۀ اسنادی و میدانی اطلاعات لازم جمع آوری شده است و از تکنیک‌های کیفی وکمی مشاهدۀ مستقیم و مصاحبۀ سازمان‌یافته و پرسشنامه استفاده شده است. جامعۀ آماری شامل 37 کشاورز جالیز‌کار از 12روستای منطقه سیستان است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که روستاییان از زمان‌های گذشته تا کنون درهنگام خشکسالی دریاچه،حدود 12 هکتار از اراضی دریاچه را به کشت محصول جالیز (خربزه) اختصاص می‌دهند و جز از بذر و مراقبت در مرحله داشت از نهادۀ دیگری استفاده نمی‌کنند. روستاییان با تکیه بر دانش و تجربیات بومی خویش، محصول ارگانیکی تولید می‌کنند که ضمن افزایش درآمد، به محیط زیست نیزصدمه‌ای وارد نمی‌کند. نتایج آزمون T تک نمونه‌ای با میانگین 3.03 نشان داد که این کشت تأثیر قابل توجهی بر بهبود معیشت روستاییان منطقه دارد.