گزارش فنی: بررسی کارایی مدل EPM از طریق رسوب‌سنجی مخازن بندهای کوچک

Abstract

مسأله‌ فرسایش و رسوب حاصل از آن، از مهمترین مسائل آبخیزداری است. در این راستا، برآورد رسوب و اولویت‌بندی حوزه‌های آبخیز از لحاظ فرسایش آبی از اهداف مهم آبخیزداری است. یکی از راه‌های برآورد فرسایش خاک و تولید رسوب، استفاده از مدل­های تجربی است. هدف از اجرای این پژوهش، بررسی کارایی مدل EPM در استان فارس است. در این مدل، پارامترهایی مانند ضریب شدت فرسایش، فرسایش ویژه و میزان رسوب­دهی ویژه مورد بررسی قرار گرفتند. برای این کار، پنج حوزه‌ آبخیز کوچک در استان فارس انتخاب شدند. در خروجی این حوضه‌ها، بندهای خاکی و سنگی‌-ملاتی بنا شده که تا کنون سرریز نداشته و سن بیشتر آن‌ها نزدیک به 10 سال است. با استفاده از نقشه‌برداری دقیق، مقدار رسوبات ته‌نشین­شده در مخازن آن‌ها به­دست آمد. وزن مخصوص ظاهری رسوبات با عملیات صحرایی، تعیین و حجم رسوبات با در نظر گرفتن سال‌های رسوب‌گیری به وزن تبدیل شد. با استفاده از مدل EPM، مقدار حجم و وزن رسوب تولیدی حوضه‌ها تعیین شدند. کمینه و بیشینه‎ اندازه‌گیری رسوب ­بندها بین 0.89 تا 2.62 تن در هکتار در سال تغییر داشته، ولی میزان رسوب برآوردی مدل بین 3.3 تا شش تن در هکتار در سال متغیر بودهاست<strong>.</strong> نتایج درصد خطای نسبی برآوردهای مدل EPM نشان از بیش­برآوردی در تمام حوضه‌ها دارد (کمینه 5/121 و بیشینه 2/447 درصد). میانگین نسبی مربعات خطای مدل (RRMSE) برابر 2.39 محاسبه شد که نشان‌دهنده‎ خطای زیادی است. نتایج تحلیل آماری مقایسه‌ مقادیر رسوب­دهی واقعی حوزه­های آبخیز با مقادیر برآورد­شده به‌وسیله‌ مدل، با استفاده از روش آماری t زوجی، نشان می‌دهد که اختلاف معنی‌داری بین این مقادیر وجود دارد. بر اساس نتایج به­دست آمده از این پژوهش، مدل EPM برای مناطق مورد پژوهش پذیرفته‌شده نیست.