شبیه‌سازی ماهانه دبی جریان و رسوب حوزه آبخیز نازلوچای با مدل ‏SWAT‏ و ‏اولویت‌بندی نواحی تولید رسوب

Abstract

فرسایش خاک از جنبه‌­های اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی اهمیت دارد و برای کنترل یا کاهش آن نیاز به تصمیم­‌گیری و اجرای صحیح اقدامات آبخیزداری می­‌باشد. در سال­‌های اخیر، استفاده از مدل SWAT به‌عنوان ابزار متداول برای شبیه‌­سازی دبی جریان، تولید رسوب و ارزیابی عملیات آبخیزداری در کاهش تولید رسوب و رواناب مورد استفاده قرار گرفته است. پژوهش حاضر با هدف شبیه­‌سازی ماهانه دبی جریان و رسوب با استفاده از مدل SWAT و شناسایی زیرحوزه‌های بحرانی تولید رسوب ویژه در حوزه آبخیز نازلوچای واقع در غرب دریاچه ارومیه انجام شد. مرحله واسنجی مدل برای دوره آماری 2007-1997 و مرحله اعتبارسنجی آن برای دوره 1996-1993 انجام شد. برای ارزیابی مدل، معیارهای آماری ضریب تعیین، جذر میانگین مربعات خطا، ضریب کارایی ناش-ساتکلیف و میانگین خطا محاسبه شد. واسنجی، اعتبارسنجی و تحلیل عدم ­قطعیت مدل با استفاده از برنامه SUFI2 انجام شد. مقدار ضریب ناش-ساتکلیف (NSE) برای تخمین دبی جریان در مراحل واسنجی و اعتبارسنجی به‌ترتیب برابر 0.70 و 0.85 و برای تخمین دبی رسوب به‌ترتیب برابر 0.65 و 0.75 به‌دست آمد. مقادیر معیارهای آماری در مجموع بیانگر کارایی قابل قبول مدل در برآورد دبی ماهانه جریان و رسوب حوزه مورد مطالعه می­باشد. برای شناسایی نواحی بحرانی با استفاده از مدل واسنجی شده، ابتدا مقدار میانگین سالانه رسوب ویژه 17 زیرحوزه آبخیز محاسبه شد. در نهایت، زیرحوضه‌­های 17، 13 و 16 با داشتن بالاترین مقدار رسوب ویژه به‌ترتیب به‌عنوان زیرحوزه‌های آبخیز بحرانی برای انجام اقدامات مدیریتی و حفاظت خاک اولویت­‌بندی شدند.