بررسی کانی‌شناسی منطقه آلوده به آرسنیک بیجار در استان کردستان

Abstract

آرسنیک به‌­عنوان یک عنصر سمی برای انسان شناخته شده است. فراوانی کانی‌ها می‌تواند بر میزان آرسنیک در محیط تاثیر داشته، در دست داشتن اطلاعات کافی از کانی‌­شناسی مکان­‌های آلوده می­‌تواند به مدل­‌های ژئوشیمیائی ارزیابی کننده برای اصلاح آن­‌ها کمک کند. به‌منظور بررسی کانی‌شناسی خاک‌­های آلوده به آرسنیک در منطقه بیجار، 83 خاک‌رخ بر اساس واحدهای شکل اراضی انتخاب و 229 نمونه­ خاک و 15 نمونه مواد مادری جمع‌آوری شدند. سپس آزمایش­‌های فیزیکی و شیمیایی معمول و مقدار آرسنیک کل خاک در کلیه نمونه‌ها اندازه‌گیری شدند. سپس بر اساس میزان آرسنیک (کم، متوسط، زیاد و خیلی زیاد) بر روی 13 خاک‌رخ کانی‌­شناسی رسی و پودری و بر روی نمونه‌­های مواد مادری کانی‌­شناسی پودری صورت گرفت. سنگ­‌های آذرین غنی از آهن و گلسنگ در مقایسه با سایر سنگ­‌ها دارای آرسنیک بیشتری بودند. مهمترین کانی­‌هایی رسی موجود در منطقه کائولینیت، اسمکتیت، کلریت و ایلیت و کانی­‌های مختلط میکا-اسمکتیت، میکا-ورمیکولیت و کلریت-اسمکتایت هستند. مهمترین کانی­‌های آرسنیک­‌دار منظقه با توجه به نتایج کانی­‌شناسی پودری شامل انارگیت، آرسنولیت، اسفالریت، نیکولیت، آرسنات­ مس ­کلسیم، آرسنوسولوانیت و کبالتیت می‌­باشد. نوع و مقدار کانی‌­ها متفاوت بوده، اما مقادیر آن­‌ها رابطه واضح و مشخصی با مقادیر آرسنیک نشان نداد، فقط در افق­‌های زیرین پروفیل­‌هایی که مقادیر آرسنیک خیلی زیاد می­‌باشند، مقادیر کانی‌­های آرسنیک­‌دار بیشتر از بقیه بودند.