بررسی عوامل مؤثر و اولویت‌بندی پتانسیل سیل‎‌خیزی زیرحوزه‌های آبخیز با استفاده از روش‌های فازی تاپسیس و الکتره نوع 3، مطالعه موردی: حوزه آبخیز سرخون بندرعباس

Abstract

برآورد معتبر و دقیق از میزان دبی اوج سیلاب و تعیین اولویت پتانسیل سیل‍خیزی در زیر­حوضه‌های یک آبخیز بزرگ ضروری است. زیرا به لحاظ محدودیت منابع مالی احیاء آبخیزها، اقدامات مهندسی و کنترل سیل در کلیه زیرحوضه‌ها عملی نمی‌­باشد و از سوی دیگر ممکن است سیلاب در یک زیرحوضه به‌دلیل شرایط خاص تولید شود. به‌منظور دستیابی به عوامل مؤثر و روش اولویت‌بندی پتانسیل سیل‍خیزی در زیرحوزه‌های آبخیز، این پژوهش در حوزه آبخیز سرخون بندرعباس در جنوب ایران انجام شده است. برای این منظور، از مدل الکتره و فازی تاپسیس که از روش‌های تصمیم‌­گیری چند شاخصه مبتنی بر گزینه برتر می‌­باشد، در توسعه روش یاد شده به‌کار گرفته شده است. شاخص‌­های مهم برای ورود اطلاعات آن به مدل مذکور بر اساس نظرات کارشناسی (مستخرج از پرسش‌نامه) و مرور منابع علمی موجود از هفت معیار شامل نفوذ­پذیری، ضریب گراویلیوس، شیب متوسط وزنی حوضه، پوشش ­گیاهی، ضریب ­شکل، ضریب رواناب و شدت بارندگی با دوره بازگشت‌های 25، 50 و 100 ساله بود که جهت اولویت­‌بندی پتانسیل سیل­‌خیزی زیرحوضه‌­ها در نظر گرفته شد. وزن هر شاخص از طریق روش AHP تعیین شد و برای انتخاب بهترین رتبه‌بندی و عملکرد مدل الکتره 3 و فازی تاپسیس از تکنیک ناپارامتریک ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده شد. میزان همبستگی اسپیرمن بین مدل‌های الکتره 3 و فازی تاپسیس 0.8 به‌دست آمد. در مرحله نهایی، برای رتبه‌بندی از روش ادغام استفاده شد. نتایج نشان داد که زیرحوضه­‌های‌ 1-1-18، 14 و 2-1-18 به‌ترتیب به ‌عنوان سیل‌خیز­ترین زیر­حوضه‌ها مشخص شدند. نتایج تحقیق نشان داد که متدولوژی معرفی شده با به‌کارگیری مدل تلفیقی می‌تواند به‌عنوان روشی مناسب جهت تعیین پتانسیل سیل‌خیزی و اولویت‌بندی زیرحوضه‌ها مورد استفاده واقع شود.