پیش‌بینی تاثیر مدیریت زراعی دیم‌زارها بر ظرفیت ذخیره کربن خاک به‌کمک فنون تحلیل چندمتغیره

Abstract

ظرفیت ذخیره­‌سازی کربن یکی از معیارهای ارزیابی پایداری زیست­بوم است، بنابراین با بررسی عوامل مدیریتی تاثیرگذار بر این فرآیند می­توان اصلاح و احیای اراضی را دنبال کرد. بدین منظور، پژوهش حاضر به بررسی سناریوهای مدیریتی و اثرات آن­ها بر ذخیره کربن در حوزه آبخیز سر فیروزآباد در استان کرمانشاه پرداخته شده است. پس از تلفیق لایه‌های شیب و جهت و تهیه نقشه واحدهای کاری به بررسی سامانه‌های مدیریتی رایج در قالب سناریوهای مدیریت بقایا، خاک­ورزی و تناوب زراعی پرداخته و شاخص­‌های مربوطه کمی شد. در مرحله بعد، حوضه به مناطق همگن تفکیک و نمونه­برداری به­‌صورت سیستماتیک تصادفی در واحدهای کاری انجام شد. سپس، نمونه­‌ها به آزمایشگاه منتقل و وزن مخصوص ظاهری، بافت، میزان کربن آلی و در نهایت ذخیره کربن آلی خاک تعیین شد. نتایج تحلیل­‌های چندمتغیره نشان داد با استفاده از تحلیل خوشه­‌ای، مدل با وارد نمودن هفت متغیر که به­‌طور معنی­داری بر کربن آلی خاک تاثیرگذار هستند و شامل شاخص شخم، توالی غلات در تناوب، کلش­سوزانی، کوددهی دامی، الگوی تناوب، آیش زمستانه و جهت شخم بوده، توانست با ضریب همبستگی 0.724 و با ضریب کارایی 0.46، حدود 52 درصد تغییرپذیری ذخیره کربن خاک را پیش­‌بینی کند. به­‌طور کلی، می­توان چنین نتیجه‌گیری کرد که آنالیز خوشه­‌ای برای بررسی ذخیره کربن در خاک توصیه می­شود و نظام تناوب زراعی و نظام خاک­ورزی از نمونه­‌های بارز نظام­های مدیریتی می­باشند که بی­‌شک از حیث ذخیره­سازی کربن حایز اهمیت فراوانی هستند.