بررسی تغییرات غلظت رسوب معلق در سیلاب‌های فصلی ناشی از باران و ذوب برف

Abstract

غلظت رسوب در رودخانه­‌ها و به­‌ویژه در رودخانه­‌های فصلی متاثر از جریان ناشی از تغییرات باران و یا ذوب برف در مواقع سیلابی است. با توجه به این‌که آب­گیری و همچنین، عمر مفید مخازن سدهای احداث شده بر روی رودخانه­‌های فصلی به‌شدت وابسته به جریان­‌های سیلابی است، بررسی این موضوع، مهم و ضروری به‌نظر می­رسد. در پژوهش حاضر، تغییرات میزان غلظت رسوب معلق در سیلاب­ها و همچنین، رواناب ناشی از ذوب برف در فصل بهار در رودخانه آبشینه در حوضه سد اکباتان همدان مورد بررسی قرار گرفت. بدین منظور، در طول دوره پیش­بینی شده برای انجام این پژوهش، تعداد سه واقعه رگباری در فصل پاییز، دو واقعه رگباری در فصل بهار و پنج واقعه ذوب برف انتخاب و مورد بررسی و مقایسه قرار گرفت. تعداد کل نمونه­های برداشت شده برای اندازه­گیری بار معلق 226 عدد است که تجزیه و تحلیل آن‌ها نشان از تغییرپذیری بار رسوب معلق در این حوضه دارد. ترسیم منحنی­های سنجه رسوب برای داده‌­ها در پایه­های زمانی مختلف روندهای متفاوتی را نشان می­دهند. مقدار ضریب هم‌بستگی برای هر دو وقایع رگباری و ذوب برف به‌طور جزء به‌ترتیب 0.79 و 0.50 و برای کل داده‌های سال 0.79 است. همچنین، بررسی مقادیر ضریب و توان منحنی‌های سنجه بیانگر عدم تفاوت در فرسایش­پذیری حوضه در دو فصل بررسی شده از سال است. تفکیک دو بخش بالارونده و پایین‌رونده هیدروگراف و بررسی اثر دبی آن­ها باعث بهبود روابط برازش شده بر منحنی سنجه رسوب شد. همچنین، الگوهای روابط بین دبی و غلظت رسوب به شکل حلقه­های ساعت­گرد و پادساعت­گرد و الگویی مرکب از این دو نشان از توزیع منبع رسوب در سراسر حوزه آبخیز است.