تأثیر حکومت‌ها و عقاید عامه‌ مردم بر شکل‌گیری تدلیس در حدیث

Abstract

حدیث، در طول تاریخ با فراز و نشیب‌های فراوانی روبه‌رو بوده است. چنانکه، حدیث که باید راه‌گشای فقه باشد، زمانی نقل آن ممنوع و بعد از مدتی، مجاز می‌شد. فرمانروایان، نسبت به راویان و مشایخ حدیث سخت‌گیری‌های فراوانی داشته و مخالفان حکومت، حق گزارش حدیث را نداشتند. برخی از مدلّسان، علی‌رغم مذموم بودن تدلیس، آن را راه گریزی برای بیان احادیث می‌دانستند. در این میان، عقاید عامه نسبت به موالی از یک‌سو و داوری‌های دور از انصافشان از سوی دیگر، باعث می‌شد معیار ارزیابی احادیث بین مردم منطقی نباشد. برخی از محدثان با روش تدلیس، احادیث را به سمت رضایت مردم سوق می‌دادند و بدین طریق، اعتبار نوشته‌های حدیثی را پایین می‌آوردند. این نوشتار درصدد است، تا با بررسی گوشه‌ای از تاریخ حدیث و در نظرگرفتن تأثیر حکومت‌ها و مردم بر مدلّسان، راهی نو برای قضاوت احادیث مدلّس و روشی جدید برای تفکیک این نوع از احادیث نشان دهد و این احادیث را درجه‌بندی کند.