پژوهشی دربارۀ منع ورود مشرکان به مکه در پرتو آخرمانَزَل بودن سورۀ مائده

Abstract

آیه 28 سوره توبه مهمترین مستمسک حکم منع ورود مشرکان به مساجد و اماکن مقدس از سوی مفسران و فقیهان بوده­است. برخی فقیهان دلایل دیگری در اقامۀ این حکم نیز ارائه کردند که از سوی گروه دیگری از ایشان مورد نقد و رد واقع شده­است. آیه 28توبه نیز، علاوه بر آنکه دلالتی بر نجاست ذاتی غیرمسلمانان ندارد، با آیه 2مائده که آخرین سورۀ نازلۀ قرآن است و جواز سفر مشرکان به مکه و لزوم حفظ امنیت آنان را صادر نموده، در تعارض است. واکاوی در سیاق آیات هر دو سوره نشانگر آن است که در سورۀ توبه تنها مشرکان حربی از ورود به مسجدالحرام منع شده­ و در سورۀ مائده جواز ورود مشرکان غیرحربی صادر شده­است. از دیگرسو جریان شناسیِ شکل گیری حکمِ مشهور منعِ ورود مشرکان به مساجد در فقه فریقین، نشانگر آن است که این فتوی نخستین بار توسط خلیفۀ دوم صادر شده که با پیروی عمربن عبدالعزیز و برخی از خلفای عباسی از فرمان او، به شروط عمریه مشهور گردیده و به تدریج در میان فقهای شیعه و سنی شهرت یافته ­است.