بررسی تحلیلی ـ استقرائی أهمّ قواعد دانش وجوه و نظائر

Abstract

<strong>دانش وجوه و نظائر یکی از دانش‌های مهمی است که زیرشاخه‌ دانش تفسیر شمرده می‌شود و به تحلیل معناشناختی واژگان قرآنی نظیر همدیگر می‌پردازد. در طول تاریخ علوم قرآنی، کتاب‌های گوناگونی در موضوع دانش وجوه و نظائر به رشته تحریر درآمده است. نویسندگان این آثار، در تحلیل‌های معناشناختی واژگان قرآنی از قواعد گوناگون تفسیری بهره جسته‌اند، ولی جز در موارد بسیار اندک، هیچ‌یک، قواعد این دانش را به‌صورت جداگانه بیان نکرده و مورد بررسی قرار نداده‌اند. ضرورت تحلیل و واکاوی قواعد دانش وجوه و نظائر، از آن روست که می‌تواند زمینه را برای تحلیل‌های معناشناختی منطقی و نظام‌مند از واژگان قرآنی نظیر هم، فراهم آورد و از این رهگذر، مفسران را در پرده‌برداری از مدلول مطابقی و موضوع‌له یا مدلول التزامی و مستعمل‌فیه واژگان نظایر یاری رساند. در جستار حاضر، با شیوه توصیفی- تحلیلی و با روش استقرائی، برخی از مهم‌ترین قواعد دانش وجوه و نظائر با رجوع به برخی از مهم‌ترین آثار، مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. در پایان، قواعد مرتبط با دانش وجوه و نظایر نیز در دو دسته درون متنی (قاعده منع ترادف، قواعد بلاغی، سیاق، وضع الفاظ برای روح معنا و قاعده شناخت اشیاء با اضدادش) و برون متنی (مانند تطور لغت و اسباب نزول) استخراج گردیده است.</strong>