تحلیل سیر تاریخی نظرات مفسران درباره آیه الحاق ذریه

Abstract

یکی از نعمت­های بهشتیان که در آیه 21 سوره طور بدان اشاره شده، الحاق ذریه مؤمنان به ایشان به شرط تبعیت از آنها در ایمان عنوان شده است. مفسران پیرامون اینکه مراد از ذریه چیست و این ذریه با چه شرایطی می­توانند به پدران خود ملحق شوند، نظرات مختلفی ابراز نموده­اند. پرداختن به این موضوع از این نظر اهمیت می­یابد که چگونگی و شرایط این الحاق می­تواند نقش مهمی در تنظیم عملکرد دنیوی و انتظارات اخروی فرد مسلمان ایفا نماید. به عنوان نمونه، اگر فهم از این آیه این­گونه باشد که مؤمنان می­توانند ذریه مؤمن خود را در بهشت به خود ملحق نمایند، انگیزه انجام و کثرت اعمال صالح در میان فرزندان مؤمنین کاهش یافته و این تلقی پیش می­آید که مسلمانان می­توانند با احراز سطحی حداقلی از ایمان، به درجات والاترین مؤمنان از میان اجداد خود نائل گردند. واکاوی تاریخی نظرات مفسرین نشان می­دهد که به مرور زمان و با اهمیت یافتن مباحث عدل الهی و عدالت اجتماعی در سده­های اخیر، مفسران به دیدگاه­ها و نظراتی گرایش یافته­اند که چالش­های موجود در مفاهیم آیه را برطرف سازد. لذا اکثر مفسران متأخر و معاصر معتقدند مناسب­ترین برداشت از آیه آن است که اولاً مراد از ذریه را صرفاً فرزندان و نه نسل­های بعدتر و ثانیاً مراد از الحاق را صرف هم­نشینی و نه هم­درجه­بودن قلمداد نماییم.