تأملی بر الگوهای تأثیرگذار زبان‌‌شناسی شناختی در مطالعات میان‌‌رشته‌‌ای با تأکید بر واژۀ قرآنی «شاکله»

Abstract

زبان‌‌شناسی شناختی یکی از علوم نوپدید میان‌‌رشته‌‌ای است که به اصول ساختاری زبان از منظر شناخت انسانی می‌‌نگرد. آگاهی بر الگوهای شناختی زبان می‌‌تواند فرایند تحقق گفت‌وگوی میان‌‌رشته‌‌ای را تسهیل کند. سه الگوی تأثیرگذار در این علم عبارت‌اند از: «نگرش دائرة‌المعارفی به معرفت»، «طرح‌واره‌‌های تصویری»، و «استعاره». در این میان، استعاره اهمیت ویژه‌‌تری دارد و به‌منزلة محوری که دو الگوی دیگر پیرامون آن قرار دارند در نظر گرفته شده است. استعاره به هم‌راه دو الگوی دیگر می‌‌‌‌تواند به‌منزلة باب ورود به مباحث میان‌‌رشته‌‌ای در نظر گرفته شود. کلام به‌وسیلۀ آن‌ها ظرفیت ویژه‌‌ای برای طرح مباحث میان‌‌رشته‌‌ای به‌دست می‌‌آورد. از این منظر، بررسی تفاسیر مختلف از واژۀ قرآنی «شاکله» حاکی است که ظرفیت میان‌‌رشته‌ای بالای این واژه به‌دلیل وجود الگوهای شناختیِ پیش‌‌گفته در آن است. تفسیر این واژه به «طریقت»، «توان و طاقت»، «طبیعت»، و «حال و ملکه» امکان پژوهش در رشته‌‌هایی از جمله جامعه‌‌شناسی، روان‌‌شناسی، و فلسفه را پدید آورده است.