بررسی نظریۀ کارکرد تکنیکی مبتنی بر طرح کاربرد و شرح مزایای آن

Abstract

استفاده از مفهوم کارکرد در علم و فناوری بسیار متداول است. این نکته نیاز به تأمل فلسفی در چیستی این مفهوم را برانگیخته و نظریات متعددی را در توصیف آن پدید آورده است. بیشتر این نظریات استفاده از مفهوم کارکرد در علوم طبیعی و به‌ویژه زیست‌شناسی را مد نظر قرار داده‌اند و به نظریه‌سازی برای مفهوم کارکرد در فضای فناوری بی‌توجه یا کم‌توجه بوده‌اند. نقطۀ کانونی توجه این مقاله نظریۀ کارکرد مبتنی بر طرح کاربرد (به‌اختصار ICE) است که در مرتبه اول برای فضای فناوری ارائه ‌شده است. در ابتدای مقاله مرور مختصری بر تکوین نظریه‌های کارکرد انجام‌ شده است. سپس مشکلات معمول بعضی از این نظریه‌ها در فضای فناوری ذکر گردیده و در نتیجه انگیزه‌های ایجاد یک نظریۀ کارکرد متناسب با حوزۀ فناوری تشریح شده است؛ اما خاستگاه و تکیه‌گاه نظریۀ ICE، نظریه‌ای دربارۀ مصرف و طراحی مصنوعات تکنیکی است که شرح مختصری از آن در این مقاله و متناسب با نیاز بحث، آورده می‌شود. روش اصلی در ارزیابی نظریات کارکرد در مقالۀ حاضر، مقایسه با بعضی شهودی است که در مورد مصنوعات تکنیکی و به‌طورکلی فناوری وجود دارد. در ادامه، معیارهای چهارگانه (چهار شهود) معرفی‌ شده‌اند که به‌وسیلۀ آن‌ها نظریات کارکردی، ارزیابی می‌شوند. سه نظریۀ کلی در مورد کارکرد مصنوعات تکنیکی نیز معرفی می‌شود. نشان داده می‌شود که هرکدام از این نظریات در برآورده کردن حداقل یکی از این معیارها ناتوان هستند. در پایان پس از ارائۀ یک صورت‌بندی از نظریۀ ICE نشان داده می‌شود که این نظریه با شهودی معرفی‌شده سازگار است و نسبت به سه نظریۀ دیگر از مزیت نسبی برخوردار است.