نقد و بررسی کارآمدی منطق اثبات گرایانه درحوزه انسان پژوهی براساس اندیشه اسلامی

Abstract

دگرگونی روش تحقیق از قیاس‌گرایی به استقراگرایی و در نهایت تعمیم آن از حوزه مطالعات طبیعت به قلمرو انسان با پیش‌فرضی اثبات‌گرایانه، زمینه‌ساز پیدایش علوم انسانی جدید گردید که متکفل انسان‌پژوهی علمی است. در این مقاله ناکارآمدی تئوریک و عملی منطق اثبات‌گرایانه در قلمرو انسان‌پژوهی در جامعه اسلامی با روش تحلیلی - استنباطی و تفسیر مفهومی اسناد، بررسی و نشان داده شده است. از لحاظ نظری چهار دلیل برای ناکارآمدی منطق اثبات‌گرایی ارائه شده است؛ مهم‌ترین دلیل اثبات‌گرایان برای بی‌معنایی گزاره‌های غیر تجربی - یعنی معیار تحقیق‌پذیری - خود تحقیق‌ناپذیر است. استقرا به‌عنوان تنها روش معتبر اثبات‌گرا‌ها ناکارآمد است و با چالش‌های جدی مواجه می‌باشد. علم بی‌طرف و خالی از ارزش غیرممکن است و وجود ندارد. علم تجربی در حوزه شناخت انسان توانمند نیست. بنابراین نظریه علم واحد توهم است. از لحاظ عملی نیز ناکارآمدی این روش از دو جهت بررسی شده است: ناتوانی در تبیین ماهیت و رفتار انسان مطلوب جامعه اسلامی که نمونه کاملش رسول خدا(ص) است و همچنین تعارض بنیادین آنها با اسلام در روش‌های حل مسئله.