تهیه نقشه‌های خطر احتمال و حساسیت سیل با استفاده از روش نسبت فراوانی ‏در حوزه آبخیز پل دوآب شازند

Abstract

به‌دلیل کمبود اطلاعات در اکثر حوزه‌­های آبخیز، بسیاری از محققین برای مطالعات هیدرولوژیکی و سیل­‌خیزی به استفاده از تجزیه و تحلیل‌­های مکانی در سیستم اطلاعات جغرافیایی روی آورده‌­اند. پژوهش حاضر به‌منظور تهیه نقشه‌های احتمال و حساسیت سیل با استفاده از روش نسبت فراوانی، از پارامتر­های طبقات ارتفاعی، درصد شیب، انحنای زمین، شاخص رطوبت توپوگرافی، توان آبراهه، میانگین بارندگی، فاصله از رودخانه، سنگ‌­شناسی، نوع خاک و کاربری اراضی در حوزه آبخیز پل­ دوآب شازند انجام شد. ابتدا نقشه رقومی تمامی پارامتر­ها با استفاده از نرم‌­افزارهای Arc GIS 10.1 و SAGA GIS 2 با فرمت رستری تهیه شدند. برای تهیه نقشه کاربری اراضی از تصویر ماهواره IRS-1C و نرم‌افزار ENVI 4.8 و الگوریتم حداکثر احتمال استفاده شد. سپس موقعیت جغرافیایی 95 نقطه سیل­‌گیر در منطقه بر اساس اطلاعات سیلاب­‌های اردیبهشت ماه 1382، اردیبهشت ماه 1383 و اسفند ماه 1383 تهیه شد. نقاط به‌صورت تصادفی به گروه‌­هایی متشکل از 67 نقطه (70 درصد) و 28 نقطه (30 درصد) به‌ترتیب برای واسنجی و اعتبار­سنجی تقسیم شدند. مجموعه نقاط گروه واسنجی به‌عنوان متغیر وابسته و پارامتر­های تاثیرگذار بر سیل به‌عنوان متغیر­ مستقل به روش نسبت فراوانی معرفی شدند. سپس احتمال رخداد سیل برای هر طبقه از هر پارامتر­ها محاسبه شد. در نهایت وزن­‌های به‌دست­ آمده برای هر طبقه در سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) در لایه‌­های مربوطه اعمال شده و با استفاده از توابع روی­‌هم­‌گذاری، نقشه­‌های حساسیت و احتمال سیل منطقه مورد مطالعه به‌دست آمد. بر اساس نقشه پتانسیل، منطقه به پنج طبقه با حساسیت خیلی زیاد، زیاد، متوسط، کم و خیلی کم تقسیم شد. نتایج هیستوگرام ارزیابی روش نسبت فراوانی نشان داد که احتمال حضور نقاط سیل­‌گیر گروه اعتبارسنجی داده‌­ها در طبقه خیلی زیاد برابر با 67.86 درصد و برای طبقه خیلی کم این عدد برابر با صفر می­‌باشد. بنابراین هیستوگرام مربوطه تاییدکننده روش نسبت فراوانی در تهیه نقشه حساسیت سیل در منطقه مورد پژوهش می­‌باشد.