امکان سنجی اجرای تناوب گندم – کلزا در اراضی کشاورزی شهرستان های بندر ترکمن و گمیشان با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS)

Abstract

به منظور امکان­سنجی اجرای تناوب گندم– کلزا در اراضی کشاورزی شهرستان­های بندر­ترکمن و گمیشان، از سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS) و روش همپوشانی لایه­ها، جهت انطباق نیازمندی­های محیطی دو گیاه زراعی با ویژگی­های اراضی استفاده شد. ابتدا نیازهای زراعی - بوم­شناختی گندم و کلزا با استفاده از منابع علمی، تعیین و درجه­بندی شد. عوامل محیطی شامل اقلیم (بارش سالانه، بارش بهاره، دمای متوسط سالانه، دمای متوسط بهاره، دمای کمینه سالانه، دمای کمینه بهاره، دمای بیشینه سالانه، دمای بیشینه بهاره) و خاک (شوری، ماده­آلی و pH) به کار گرفته شدند. لایه­های رقومی عوامل محیطی در محیط GIS پس از اختصاص وزن­ها­، به طور جداگانه برای گندم و کلزا روی ­هم­گذاری و تلفیق شدند و نقشه­های امکان­سنجی کشت گندم و کلزا به دست آمد. سپس، با تلفیق این دو نقشه و طبقه­بندی مجدد آن­ها در 4 پهنه بسیار مناسب تا نامناسب، نقشه امکان­سنجی اجرای تناوب گندم - کلزا حاصل گردید. نتایج نشان داد که 65/13 و 92/30 درصد از اراضی کشاورزی این دو شهرستان جهت اجرای تناوب گندم - کلزا به ترتیب بسیار­مناسب و نسبتا­ مناسب هستند که در بخش­های جنوبی و جنوب مرکز این مناطق واقع شده­اند. این پهنه­ها بارش کافی، میزان EC خاک مطلوب و میزان ماده آلی مناسب داشتند. پهنه­های ضعیف و نامناسب به ترتیب 65/15 و 78/39 درصد بود که در قسمت­های شمالی، شرقی و مرکزی شهرستان‌های بندر ترکمن و گمیشان قرار دارند. در این مناطق شوری بالای خاک (بالاتر از 12 دسی­زیمنس بر­متر)، میزان پایین بارش بهاره و میزان اندک ماده آلی، از عوامل محدود ­کننده اجرای تناوب گندم - کلزا معرفی شدند.