ارزیابی شیوه‌های ترجمۀ عبارت‌های طنزآمیز سریال «مدیر عام» و دوبله فارسی آن بر اساس راهبردهای گاتلیب

Abstract

طنز در شمار یکی از مقوله‌های جذاب زبان قرار دارد که به شکل نامحسوسی به مسائل فرهنگی، سیاسی و اجتماعی می‌پردازد و به دلیل در امان ماندن از انتقادات و فیلترهای موجود در جامعه و نیز جهت برقراری رابطه‌ای نزدیک با مخاطبان از آن استفاده می‌شود. در این میان با ورود ابزارهای ارتباطی تازه، جنبه­های نوینی به مباحث ترجمۀ طنز افزوده شده است به ویژه در ترجمۀ طنزهایی که در قالب فیلم کوتاه، بلند و سریال عرضه می­شوند. هدف از نگارش مقاله پیش رو، ارزیابی عملکرد مترجم در رویارویی با عبارت‌های طنزآمیز بوده و فرآیند تحقیق مبتنی بر بررسی داده‌های به دست آمده از مجموعه طنز عربی «مدیر عام» به لهجۀ شامی (سوریه‌ای) و دوبله فارسی آن که از صداوسیما پخش شده، است. بدین منظور 215 عبارت و جمله طنزآمیز استخراج شده است و میزان به‌کارگیری راهبردهای ترجمه، طبق نظریۀ هنریک گاتلیب (1992) تحلیل شد. یافته‌های این تحقیق نشان می‌دهد «دگرنویسی» و «جابه‌جایی» به ترتیب بیشترین انتخاب‌های مترجم در ارائۀ ترجمه بوده است. همچنین عوامل و محدودیت‌های فرهنگی نه تنها موجب بالا رفتن میزان استفاده از «کوتاه‌سازی» عبارت‌هایی توسط مترجم شده است که در بخش‌هایی از سریال شاهد حذف سکانس‌های متعدد و نیز قسمت‌هایی از مجموعه هستیم.