مؤلّفه‌های زبانی و بلاغی سبک‌ساز در «حجم سبز» سهراب سپهری

Abstract

سهراب سپهری، هنرمندی جستجوگر، فکور و صاحب سبک است و «هشت­کتاب»، حاصل اندیشه، تفکر و سیر درونی و بیرونی اوست. از آن‌جا که سبک‌شناسی هر اثر راهی است برای پی بردن به لایه‌های درونی اندیشه خالق اثر، در این مقاله با تأکید بر مطالعات کتابخانه­ای و استناد به روش استقرایی مبتنی بر توصیف و تحلیل، به تبیین مؤلّفه­های سبکی «حجم سبز» سپهری در لایه‌های مختلف آوایی، واژگانی، نحوی و بلاغی و فکری پرداخته شده است تا بتوان با استفاده از دستاوردهای تحقیق، به چگونگی اندیشه‌های شاعر و سبک مخصوص او پی برد. برای رسیدن به چنین هدف مهمّی سعی شده بر شواهدی از شعرهای برجسته‌ی سهراب تأکید شود. در لایه آوایی، تکرار و سجع دیده می­شود؛ اما از تجنیس کمتر استفاده شده است. در سطح واژگانی، بیشتر واژه‌ها، حسی و با نمودهای عناصر طبیعی و طبیعت هستند؛ ضمن اینکه در کلام شاعر، کلمات عامیانه نیز به کار رفته است. در سطح نحوی، کاربرد فعل در زمان حال و گذشته نسبت به آینده بسامد بالایی دارد. در سطح بلاغی می­توان او را شاعر تشخیص‌ها نامید، که برای آفرینش تصاویر شعری خود نیز بیش از همه از استعاره کمک گرفته است. در سطح فکری، سهراب بیش از هر چیز از تنهایی گله دارد؛ خدا در نظر او بسیار نزدیک است و با یادکرد فراوان طبیعت، خدا را هم در بطن و متن آن می­جوید. در اشعارش رنگ و بویی از نوعی عرفان خاص هم دیده می­شود. در نهایت سهراب، شاعری است با زبانی ساده، زیبا و گاه مبهم، که می‌تواند طیفی از خوانندگان با سلایق مختلف را جذب کند.