سنجش کفایت سند اجرایی یونسکو در شناسایی میزان درخطر بودن ده گونه ی منتخب زبان های ایرانی

Abstract

نگارندگان در این تحقیق نُه شاخصِ انتقال بین ­نسلی، جمعیت دقیق گویش ­وران، مواد زبانی موجود در بحث آموزش و سوادآموزی، نگرش بومی ­زبانان به زبان بومی و نگرش­ ها و سیاست ­های دولتی و ... که در سند اجرایی یونسکو(Language Vitality and Endangerment LVE) به منظور رتبه ­بندی زبان­ های در خطر آمده است را اساس کار خود برای میزان در خطر بودن گونه ­ها­ی منتخب زبانی قرار داده ­اند. بدین منظور به‌طور کاملاً تصادفی ده گونه­ ی زبانی اغشتی، طالقانی، سنگانی، جابانی، افجه ­ای (گونه­ های زبانی استان تهران و البرز) لارکی، قشمی، گهگمی، مُلکی­ گالی و بستکی (گونه­ های زبانی استان هرمزگان) در سه استان ایران: تهران (پایتخت)، البرز (مجاور پایتخت) و هرمزگان (بسیار دورتر از پایتخت) انتخاب شد. بر اساس سنجش هم­زمان کل شاخص ­های این سند - که لازمه­ ی اجرای این سند می ­باشد – شدت تهدید هر گونه­ ی زبانی در طیف رتبه ­بندی در معرض خطر بودن زبان­ ها (ایمن تا نابود شده)، مشخص شد و همچنین بر اساس تحقیقات میدانی و مشاهدات نگارندگان معلوم گردید میزان فاصله از پایتخت، عوامل جغرافیایی و وضعیت اقتصادی سه عامل مهم­تری هستند که جایگاه گونه­ های زبانی را در این طیف معین می ­کنند و نهایتاً می ­توان شدت در خطر بودن این گونه­ های زبانی منتخب را بدین گونه نشان داد: (این علامت درخطر بودن را نشان می­ دهد) به‌طرز وخیم در خطر به شدت در خطر قطعاً در خطر افجه ­ای، اغشتی جابانی، طالقانی قشمی، ملکی ­گالی، لارکی، گهگمی، سنگانی، بستکی