نشان‏داری رده‏ شناختی مفعول

Abstract

نشان‏داری عامل رمزگذاری آشکار روابط دستوری اسم در بند است. به‏بیان کرافت (۲۰۰۳: ۱۶۶) مفعول‏ های بی‏ نشان اغلب بی‏جان و نکره هستند و مفعول‏ های نشان‏دار معرفه و جان‏دار رمزگذاری آشکار می‏ پذیرند. نمایه ‏سازی و حالت ‏نشانی از طریق «را» اغلب ابزارهای رمزگذاری آشکار مفعول مستقیم معرفه و مشخص در زبان فارسی هستند. اما در مواردی نیز حالت‏ نشانی و نمایه ‏سازی مفعول نکره نامشخص در زبان فارسی رخ می‏ دهد. به ‏نظرمی ‏رسد، موارد کمیاب‏ ترِ رمزگذاری آشکار مفعول نکره استثنائاتی بر یک قاعده کلی تلقی می‏ شوند، اما بررسی شواهد زبان فارسی نشان می‏ دهد عامل معناشناختی مؤثر در نشان‏داری مفعول صریح، تشخیص ‏پذیری مصداق آن و نه الزاماً معرفگی است. طبق این معیار، دستاوردهای زیر حاصل می‏ شود. نخست آن‏که نه تنها اسم معرفه، بلکه اسم مشخص و نامشخص نیز می ‏توانند تشخیص‏ پذیر باشند و دوم آن‏که بنا به تشخیص ‏پذیر بودن تمامی اسم‏ های معرفه، بسامد فراوان نمایه‏ سازی مفعول‏ های معرفه و هم‏آیی آن‏ ها با «را» تبیین می ‏شود.