انضمام مفعول و ارتباط آن با نوع عمل در زبان فارسی

Abstract

در این تحقیق، وقوع انضمام در افعال بر حسب نوع عمل مورد بررسی قرار گرفته است تا مشخص شود که ارتباط فرایند انضمام با طبقات نمودی فعل چگونه است. بدین منظور، تعدادی از افعال متعدی متعلق به چهار طبقة ایستا، کنشی، پایا و لحظه‌ای از متون نوشتاری و گفتاری انتخاب شده و انضمام­ پذیری آن ها با معیارهایی چون معیار معنایی، جانشینی، مصدرسازی، شم زبانی، مبتداسازی، قلب نحوی و افزودن قید، مورد بررسی قرار گرفته است. یافته­ های این پژوهش نشان می­ دهد که فرایند انضمام با نوع عمل فعل در ارتباط است و بسامد وقوع آن در طبقات نمودی مختلف، متفاوت است؛ بدین معنی که افعال ایستا و پایا شرایط حضور در این فرایند را ندارند، افعال لحظه­ ای استعداد انضمام­ پذیری پایینی دارند. انضمام مفعول عمدتاً در افعال کنشی رخ می‌دهد، زیرا افعال کنشی تأثیر بیشتری برمفعول دارند و بر اساس اصل تصویر‌گونگی فاصلة زبانی آن ها کاهش می‌یابد. در افعال انضمامی، از آنجا که ترکیب اسم و فعل دلالت بر مفهوم واحدی دارد، براساس تصویر گونگی تمایل بر این است که از نظر ساختاری نیز به صورت واحدی بیان شوند.