بسترهای کشمکش ایران و عربستان سعودی در بحران سوریه

Abstract

تقابل بین ایران و عربستان یک تقابل سنتی با ریشه‌های بسیار قدرتمند است و دو کشور به غیر ایفای نقش در قالب راهبرد دو ستونی هنری کیسینجر پیش از انقلاب اسلامی ایران، نتوانسته‌اند که همگرایی و صلح پایدار را تجربه کنند. بخشی از این کشمکش مربوط به ساختار دینی- مذهبی دو کشور است اما مسئله دین نمی‌تواند توضیح دهنده‌ی شکل‌گیری یا آغاز کشمکش‌های بین این دو کشور باشد. بنابراین پرسش این است که ریشه‌های شکل‌گیری کشمکش بین ایران و عربستان در منطقه و به‌ویژه در بحران سوریه را چه عواملی تشکیل می‌دهند؟ برای بررسی دقیق این کشمکش چهارچوب نظری ژئوپلیتیک به خدمت گرفته شد. مقاله حاضر سعی دارد با اتخاذ چهارچوب نظری ژئوپلیتیکریشه‌های اصلی آغاز کشمکش بین ایران و عربستان در منطقه با تأکید بر بحران سوریه را مورد بررسی قرار دهد. یافته‌های این پژوهش حاکی است چهار عامل عمده ژئوپلیتیکی «موازنه تهدید»، «رقابت برای کسب هژمونی در منطقه»، «صف‌آرایی در تقابل ژئوپلیتیک دو جبهه غرب و شرق» (جنگ سرد جدید) و در نهایت «محور مقاومت و امتداد ژئوپلیتیک ایران از تهران تا مدیترانه» از مهمترین عوامل آغاز کشمکش بین ایران و عربستان می‌باشند. مؤلفه‌های هویتی- هنجاری نقش کاتالیزورهای تشدید کشمکش بین ایران و عربستان دارند و در قالب دو شکاف عمده مذهبی «شیعه- سنی» و دیگری شکاف ملیتی «فارس- عرب» تجلی می‌یابند.