دیپلماسی گفتمانی پیام‌های امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری به کنگره حج و تأثیرات آن

Abstract

امام خمینی(ره)، هر ساله با فرا‌رسیدن موسم حج به منظور استفاده مطلوب از این ظرفیت عظیم، پیامی را به این کنگره انسانی- اسلامی ارسال می‌کردند و پس از ایشان نیز مقام معظم رهبری این رویه را دنبال کردند. این مقاله در وهله نخست در پی استخراج دیپلماسی گفتمانی امام و مقام معظم رهبری در زمینه حج به‌عنوان یکی از مهم‌ترین راهکار‌های صدور انقلاب و نفوذ جمهوری اسلامی در جهان است. در مرحله بعد، به دنبال یافتن تفاوت‌ها یا شباهت‌های دیپلماسی گفتمانی امام و رهبری است و نهایتاً نگاهی خواهد داشت به تأثیرات این دیپلماسی در عرصه‌های مختلف. به این منظور کلیه پیام‌های ارسال شده امام به کنگره حج، از زمان پیروزی انقلاب تا رحلت ایشان و همچنین پیام‌های رهبری به این کنگره از سال 1369 تا 1397 به‌عنوان اصلی‌ترین و مرتبط‌ترین منابع موجود در این خصوص با روش عملیاتی تحلیل گفتمان، موسوم به پدام مورد بررسی قرار گرفت. نتایج به‌دست آمده نشان می‌دهند که اصلی‌ترین محور‌های دیپلماسی گفتمانی امام را توحید، عدم جدایی دین از سیاست، وحدت مسلمین، استکبار‌ستیزی، حرکت‌های استکباری غرب، حمایت از مستضعفین و مظلومین و صدور انقلاب تشکیل می‌دهد. مقام معظم رهبری نیز علاوه بر این موارد، محور‌های کلیدی دیگری نظیر حمایت از فلسطین، بیداری اسلامی، مبارزه با تهاجم فرهنگی، مقاومت و پایداری، فرصت‌سازی‌های حج و مشکلات جهان اسلام را مطرح کرده است. در نتیجه مقام معظم رهبری دیپلماسی گفتمانی امام را بسط و گسترش داده است. هر یک از موارد نامبرده شده در نفوذ آرمان‌های اسلامی نزد سایر ملل مؤثر بوده است.