تبیین فرآیند و عوامل مؤثر بر علل همگرایی و واگرایی جریان روشنفکری دینی لیبرال نسبت به نهضت ( اسلامی) و انقلاب اسلامی (از 1340 تا خرداد1360 )

Abstract

در تاریخ مبارزات مردم ایران که به پیروزی انقلاب اسلامی انجامید احزاب و گروه‌های متعدد با گرایش‌های فکری متفاوت نقش‌آفرینی کردند. نقش‌آفرینی که برآیند بسترهای متفاوت سیاسی و بازتاب شرایط عینی و ذهنی حاکم بر جامعه بود. در این راستا جریان روشنفکری دینی لیبرال یکی از جریان-های سیاسی-مذهبی و فرهنگی به نسبت تأثیر‌گذار در فرآیند پیروزی انقلاب اسلامی بود که با جلوه‌های مختلف به همگرایی با نهضت اسلامی پرداخت و در جریان مشارکت در سیستم سیاسی جدید نقش محوری را ایفا‌ نمود. اما بی‌درنگ در جریان نهادسازی و تثبیت نظام جمهوری اسلامی بنا به دلایلی با سایر جریان‌های سیاسی با چالش‌های نظری جدی مواجهه‌شد که همین امر سبب شد تا با ترک عرصه‌ی سیاست به واگرایی از جمهوری اسلامی روی آورد که در این راستا نگارندگان با تبیین رفتار سیاسی این جریان، محور اصلی این رفتارهای متفاوت را در زمینه همگرایی به دلایل مختلفی که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از؛ افکار و آرمان‌های این جریان مبنی بر اعتقاد به تز دخالت دین در سیاست و تجربیات آنان از همکاری‌های گذشته‌ی روشنفکران و روحانیون و سرانجام به‌دست‌گرفتن قدرت توسط روشنفکران و... و در زمینه واگرایی به مسئله‌ی محوری تناقض حکومت جدید با تفکرات و حکومت آرمانی مورد نظر این طیف که سال‌ها برای آن تئوری‌پردازی ایدئولوژیک کرده‌بودند و همچنین عدم‌توانایی آنان در بسیج سیاسی توده‌ها و عدم‌ارائه یک ایدئولوژی ثابت و برنامه مدون برای دوران بعد از پیروزی انقلاب اسلامی و تأثیر اندیشه و شخصیت کاریزمایی امام خمینی در میان توده‌های مردم و... مربوط می‌دانند.