تبیین فرآیند پیروزی انقلاب اسلامی ایران بر اساس مدل قدرت شبکه‌ای مانوئل کاستلز

Abstract

فرآیند پیروزی انقلاب اسلامی تا به حال بر اساس نظریات و رویکردهای متفاوت جامعه‌شناختی تبیین و تفسیر شده است. رویکرد این مقاله تبیین فرآیند انقلاب اسلامی بر اساس مدل قدرت شبکه‌ای کاستلز است. بر اساس این مدل قدرت متشکل از شبکه‌‌‌‌‌هایی است که توسط متصل‌کننده‌ها (سوئیچر) به هم مرتبط می‌شوند و شبکه‌ای در هم پیچیده از قدرت را شکل می‌دهند. در طرف مقابل نیز کنشگران اجتماعی شبکه‌ای ضد قدرت را ایجاد می‌کنند که در صورت نفوذ در شبکه قدرت و قطع اتصال شبکه‌های قدرت به هم، امکان فروپاشی حکومت را فراهم می‌کنند. سؤال اصلی این مقاله این است که چگونه در جریان پیروزی انقلاب اسلامی شبکه‌های ضد قدرت توسط مساجد و هیئت‌های مذهبی، دانشگاه‌ها و در رأس آن رهبری امام خمینی(ره) به‌عنوان متصل‌کننده (سوئیچر)های شبکه ضد قدرت با هم مرتبط شده و توانستند شبکه در هم تنیده قدرت حکومت پهلوی شامل ارتش و ساواک، سرمایه‌داران حامی حکومت، دیوان‌سالاری عظیم دولتی و قدرت خارجی را سست کنند و زمینه پیروزی انقلاب را فراهم کنند. با توجه به مستندات تاریخی، در این مقاله این فرضیه تأیید می شود که اتصال بین شبکه‌های ضد قدرت شامل شبکه روحانیت و حوزه علمیه، طبقه متوسط سنتی و بازار، طبقه متوسط جدید و روشنفکران و شبکه کارگران در کنار بحران‌هایی که برای حکومت به‌وجود آمد، به‌تدریج پایه‌های حکومت را سست کرده و زمینه فروپاشی حکومت با خروج محمدرضا پهلوی (به‌عنوان متصل‌کننده شبکه‌های قدرت) را فراهم آورد. روش تحقیق این مقاله، تاریخی، توصیفی و تحلیلی خواهد بود و روش گردآوری داده‌ها کتابخانه‌ای خواهد بود.