معرفت دینی و تاثیر آن بر مفهوم آزادی در اندیشه امام خمینی(ره)

Abstract

پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، اسلام سیاسی با ورود به عرصه عملی سیاست، با مسائل جدید و مفاهیم بازتفسیر شده از سوی برخی از خرده گفتمان‌های سیاسی روبه‌رو شد. آزادی، ازجمله مفاهیمی بود که در منازعه خرده گفتمان‌های مختلف معنایی متفاوت بر آن حمل می‌شد و در همین فضا نیز نظریه‌پردازان گفتمان اسلام سیاسی فقاهتی در مفصل‌بندی گفتمانی خود، معنای این دال شناور را با تکیه ‌بر نظم معرفتی دینی تثبیت کردند. امام خمینی(ره) اندیشمند برجسته این جریان فکری، در این شرایط، با تأکید بر روش فقاهتی، سعی در تعریف و ترسیم حدود آزادی می‌نماید. در این نوشتار این فرض به آزمون گذاشته می‌شود که به دلیل معرفت‌شناسی دین‌محور امام(ره)، با وجود زمانه و زمینه متحول «هم مفهوم آزادی و هم حدود آن در اندیشه امام خمینی(ره)، همواره ثابت بوده است». امام(ره) با تکیه‌ بر معرفت دینی با تعریفی همسو با مفهوم «آزادی مثبت»، آزادی را «حقی الهی و ذاتی برای انسان» که به سعادت و تعالی حقیقی انسان کمک می‌کند تعریف و آزادی مورد نظر گفتمان لیبرالِ غربی را رد ­کردند. در این نوشتار با استفاده از روش ­شناسی کوئنتین اسکینر، ضمن واکاوی فضای بیان آراء فقهی-سیاسی امام خمینی(ره)، تفسیر دین و تأثیر آن بر مفهوم آزادی در آراء سیاسی ایشان تحلیل می‌گردد.