بازنمایی معنای اعتماد سیاسی در زندگی سیاسی امام خمینی(ره)

Abstract

مسئله اصلی این مقاله، فهم معنای اعتماد سیاسی در بستر زندگی سیاسی امام خمینی(ره) است. اینکه امام دو دوره کلان از زندگی سیاسی خود یعنی قبل و پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران چگونه اعتماد سیاسی را معنا و چه قواعدی برای تداوم آن لحاظ کرد؟ در این نوشتار تلاش می­ شود تا با رویکردی نو به اندیشه و عمل امام(ره) و با تمسک به «نظریه کاربردی زبان» و بهره­ مندی از امکانات جامعه­ شناختی آن، با بازنمایی معنای «اعتماد سیاسی» در زندگی سیاسی امام خمینی(ره) به فهم مناسبی از این مفهوم دست یابیم. بر اساس این رویکرد، «اعتماد­ سیاسی» به­ عنوان یک زبان در دل بازی­ای محصور است که «قواعد» و «نظام پیروی از قواعد» آن را صورت زندگی تعیین می­کند. لذا در این پژوهش زندگی سیاسی امام(ره)، بستر مناسب برای فهم و توصیف معنای آن لحاظ می­ شود. بررسی دو دوره از حیات سیاسی امام در دوران مبارزه و رهبری نشان داد که ایشان به­ عنوان سیاست­مداری عمل­گرا و مجتهدی که به مقتضیات زمان و مکان توجه دارد با شناخت خصوصیات روانی، جامعه­ شناختی و مذهبی زندگی ایرانی معنایی از مفهوم اعتماد سیاسی را سامان می­ دهد که در آن قواعد «دولت خدمت­گزار» و «ملت حمایت­گر» تسهیل­ کننده رابطه شهروندان و دولت در جهت همکاری و انجام امور است. در این بازی­ زبانی ادراک شهروندان از عملکرد دولت بر مبنای خدمت­گزاری شکل می­ گیرد و در مقابل افراد اطمینان و اعتماد خود را در قالب پشتیبانی و حمایت از نظام و کارگزارانش ابراز می­ کنند. تجربه زندگی­ سیاسی امام نشان داد آنگاه که قواعد اعتماد بر مبنای زور و ارعاب چیده شود و دولت نیازی به اعتماد شهروندانش احساس نکند و برای حفظ کیان خود به نیروها و قدرت­ های خارجی تکیه زند؛ آفاتی گریبان گیر جامعه و نظام سیاسی خواهد شد که در آن پیروان و بازیگران قواعد سیاسی به دشمنی، تنفر، کارشکنی و بی­ قانونی روی خواهند آورد.