مسجد و فرآیندهای فرهنگی قدرت در نظام جمهوری اسلامی ایران

Abstract

در روند شکل‌گیری و پیروزی انقلاب اسلامی نیز، مساجد یکی از عمده‌ترین محل‌های تجمع و اعتراض مردم و شکل‌گیری تظاهرات علیه رژیم شاه بود. در واقع، تجمع جمعیت که عامل مهمی در شکل‌گیری توده‌ها بود و نقش به­سزایی در شکل‌گیری تظاهرات و اعتراضات مردمی علیه رژیم شاه داشت، از مساجد ریشه می‌گرفت. مساجد عمده‌ترین ابزار روحانیت برای ارتباط با اقشار مختلف جامعه بودند و از طریق آنها ایدئولوژی انقلاب و پیام روحانیت به گوش مردم می‌رسید. همچنین، عامل اصلی بسیج تجار و بازاریان، مساجد بودند که به دلیل پیوند تاریخی مسجد و بازار در قیام‌ها و اعتراضات مردمی، مسجد مرکز تشکل و سازماندهی بازاریان بود. پرسش‏های مهمی که در مقالة حاضر مطرح می‏شود، این است که کانون اصلی قدرت در نظام در جمهوری اسلامی ایران در چه حوزه­هایی قرار دارد؟ مساجد چه نقش و کارکردهایی در مشروعیت بخشی به قدرت در نظام جمهوری اسلامی ایران دارد؟ فرض اصلی مقالة حاضر این است که ساختارهای قدرت در نظام جمهوری اسلامی ایران مبتنی بر مفهوم منتشر شده­ای از فرهنگ است که درون تمام ساختارهای سیاسی و اجتماعی و از جمله مسجد حضور دارد و به تولید و بازتولید قدرت می‏پردازد. در مقالة حاضر، تلاش بر این است تا ابتدا روش گفتمان و چگونگی شکل گیری گفتمان هژمون و ارتباط آن با مفاهیم قدرت و فرهنگ را مورد بررسی قرار دهیم. سپس، جریان قدرت در مسجد و سازوکارهای قدرت‏ساز آن را مورد مطالعه قرار دهیم.