بررسی تحلیلی نگرة اختصاص در خطاب آیات اَلست از نگاه سید مرتضی (ره ) و زمخشری

Abstract

«آیات اَلست» از مشکل‌ترین آیات در حوزة تفسیر شمرده می‌شوند، به گونه‌ای که اندیشة روشنی از آن‌ها در میان مفسران دیده نمی‌شود. از بحث‌های بنیادین در این زمینه، عمومیت یا اختصاص خطاب در این آیات است. برخلاف مشهور که خطاب «اَلست بربّکم» را با تکیه بر روایات به عموم انسان‌ها نسبت داده‌اند، دو تن از مفسران و صاحب‌نظران به‌نام تشیّع و تسنّن، سید مرتضی علم‌الهدی و جارالله زمخشری، با کنار نهادن روایات، معنایی خاص و معیّن از این آیات ارائه داده‌اند. این پژوهش با استفاده از روش توصیفی‌ـ تحلیلی به بررسی و تبیین دیدگاه دو مفسر نامبرده پرداخته‌است. نتایج پژوهش بیانگر فقدان اعتبار برخی از روایات معطوف به آیات محل بحث است. اختصاص خطاب آیه به مخاطبان ویژه و نفی عمومیت خطاب‌ـ آن گونه که بسیاری از مفسران گفته‌اندـ از دیگر نتایج مهم این پژوهش است. نتایج این پژوهش در حل مشکلات متعدد تفسیری ذیل آیة اَلست کاربرد دارد و با تکیه بر آن می‌توان برخی از ابعاد مبهم تفسیر آیة اَلست را روشن ساخت.