جلوه‌های ادبیات پایداری در اشعار آیینی مشروطه تا انقلاب اسلامی

Abstract

شعر آیینی به گونه­ای از شعر متعهّدانه گفته می­شود که از جهت معنایی و محتوایی صبغه کاملاً دینی دارد و از آموزه­های وحیانی، فرهنگ عترت و ولایت سرچشمه می­گیرد. در شعر آیینی دورۀ مشروطه با توجه به شرایط زمانه، مضامین جدیدی همچون ستم­ستیزی، برقراری عدالت و نیز مبارزه با استبداد و استعمار، تحت تأثیر نهضت عاشورا رواج می­یابد. شاعران آیینی­سرای این دوره نیز دو دسته هستند: یکی شاعرانی که در کنار مسائل دینی به مسائل اجتماعی و سیاسی زمان هم توجه دارند. دستۀ دوم شاعرانی که در اشعارشان انعکاسی از حوادث سیاسی یا اجتماعی دیده نمی­شود. در دورۀ پهلوی هم شعر آیینی ادامه دارد و شاعران آن در دسته‌های مختلفی قرار می­گیرند: شاعران جریان سمبولیسم، شاعران جریان مقاومت و شاعران سنّت­گرایی که اشعار مذهبی سروده‌اند. از ویژگی­های ادبیات پایداری در این اشعار، چه مشروطه و چه پهلوی، توجه به قیام حسینی و فلسفه آن، ستایش جهاد و پاکبازی و نیز طرح الگوها و اسطوره­ها به‌ویژه الگوهای اسلامی چون ابوذر، سلمان و ... یا معاصرانی چون میرزا کوچک خان و ... است.