بررسی فرایند واژه‌سازی در زاد‌ المسافر ناصرخسرو

Abstract

در میان آثار نثر ناصرخسرو، زاد المسافر1 از نظر موضوع و شیوه­ نگارش، از ارزش ویژه­ای برخوردار است. ناصر­خسرو در این کتاب که آن را بعد از سفرنامه نوشته­است، برای تبیین مباحث فلسفی و پاسخ‌گویی به حکیمان ایران و فیلسوفان یونان، برای اصطلاحات فلسفی، برابرهای زیبا قرار می­دهد. از این نظر، بعد از کتاب­های ترجمه‌شده از عربی مانند ترجمه­ تفسیر طبری و تاریخ بلعمی که به ضرورت ترجمه در آن­ها معادل‌سازی صورت گرفته­است­، این کتاب در کنار کتاب­هایی چون التفهیم و دانشنامه­ ­علایی جزو اولین آثار غیر ترجمه­ای محسوب می­شود که به ضرورت موضوع به واژه­سازی می‌پردازد. این جستار به الگوهای واژه­سازی درون­متنی در این کتاب و تنوع آن می‌پردازد که به سبب آشنایی ناصرخسرو با ویژگی­ها و امکانات زبان بوده­است و شباهت آرای وی با نظریه­های زبان‌شناسی جدید در باب زبان، گفتار و نوشتار، موید آن است؛ به عبارت دیگر، جستار حاضر بر پایه آموزه‌های زبان‌شناختی، به بررسی فرایند واژه سازی در متن ادبی- فلسفی زاد المسافر می‌پردازد.