در نقد امثال و حکم دهخدا

Abstract

این نوشته حاصل پژوهشی است، نقّادانه دربارة کتاب امثال و حکم دهخدا که نگارندگان با هدف بررسی و برطرف کردن برخی از کاستی‌های این مجموعه به آن پرداخته‌اند. با این که امثال و حکم دهخدا، یکی از مهم‌ترین کتاب‌ها در زمینة امثال فارسی و یکی از منابع معتبر در تحقیقات زبان و ادبیّات فارسی و پژوهش‌های مربوط به مثل‌شناسی تطبیقی است، باز به سان همة آثار قلمی خالی از نقص نیست و در مواردی به بازنگری و بازنگاری نیاز دارد. از جمله کاستی‌های این کتاب نداشتن مقدّمه و تعریفی جامع از مثل، عدم تفکیک مثل، تمثّل، تضمّنِ مثل، جاری مجرای مثل و حکمت، نداشتن فهرست موضوعی، مطابقت نداشتن برخی از زیرمدخل‌ها با مدخل‌های مربوط به آن، عدم تفکیک امثال عامیانه از مثل‌های فصیح ادبی، وجود خطاهای فراوان چاپی و غیر چاپی، نداشتن شیوه‌ای یکسان در ارجاع ابیات و سخنان حکمت‌آمیز و نیاوردن نام گوینده یا مأخذ در بیشتر موارد، بی نظمی و عدم انسجام کتاب از نظر اسلوب و ساختار و نقل عبارت‌های منظوم و منثور بدون توجّه به سائره بودن یا نبودن آنهاست. نگارندگان پس از بررسی این کتاب و با در نظرداشتِ نوشته‌ها و مقالاتی که در نقد این مجموعه به نگارش درآمده، به جمع آوری و بررسی این نواقص همراه با ذکر شواهد و نمونه‌های فارسی و عربی اقدام نموده‌اند.