نقد کتاب درسی زبدۀ گلستان (ترجمه و شرح ترکی گزیده‌ای از گلستان)، نوشتۀ عثمان فایق (1307 ق)

Abstract

در این مقاله سعی شده است با نگاهی اجمالی به کتاب <em>زبدۀ گلستان</em>، از شرح ‌و ترجمه‌های <em>گلستان</em> به زبان ترکی عثمانی، افزون‌بر مطالعه و بررسی شیوه و محتوای ویژة کتاب، میزان تطابق آن با هدف‌های ترجمه‌ای، یعنی آموزش زبان نیز سنجیده شود. این اثر جزو کتاب‌های درسی بوده و به همین سبب در اوایل قرن چهاردهم اهمیت داشته است. در این پژوهش از میان ترجمه‌های اندکِ درخور توجه برای کتاب <em>گلستان</em>، کتاب <em>زبدۀ گلستان</em> نوشتۀ عثمان فائق (1307 ق) به‌سبب هدفمندی و دیدگاه ویژه‌اش به <em>گلستان</em> و جایگاه تاریخی آن، انتخاب و نقد شده است. این پژوهش دربردارندة سه مبحث اصلی است: 1) معرفی و بیان ویژگی‌های برجستۀ کتاب در آموزش زبان و ادب فارسی؛ 2) بررسی کوتاه تحلیل‌های دستوری که در حاشیۀ گزیدۀ <em>گلستان </em>نوشته شده است. این بررسی برای دریافت و توصیف الگوهای دستوری منظور نویسنده و برخی ویژگی‌ها و قوّت و ضعف آن است؛ 3) ارزیابی کیفیت و دقت ترجمۀ ادبی ازنظر صورت و معنا. در مبحث سوم پس از مطالعة چند نظریۀ پرکاربرد در ترجمۀ متون، نظریۀ آنتوان برمن در ترجمۀ متون کلاسیک به‌سبب نزدیکی به هدف انتخاب شد و متن برپایة هفت شناسه از شناسه‌های دوازده‌گانه در تحریف متن ـ غنازدایی کیفی، غنازدایی کمی، شفاف‌سازی، فخیم‌سازی، تخریب الگوهای زبانی، تخریب سیستم مفهومی متن، اطناب کلام ـ نقد شد. نتایج بیانگر آن است که این کتاب با وجود نقص‌های گریزناپذیر اندک در ترجمۀ متون ادبی و کاستی‌هایی در شرح دستوری و زبانشناختی، ایده‌های جالبی برای شناساندن هر دو زبان ترکی و فارسی و به‌ویژه جنبه‌های آشکار و پنهان <em>گلستان </em>سعدی در بر دارد.