اعتدال بهاری در مخزن‌الاسرار (توضیح مصراعی از معراجنامه)

Abstract

زبان متفاوت نظامی در <em>مخزن‌الاسرار</em> گاهی به دشواری و پیچیدگی سخن او می‌‌انجامد. به همین سبب از دیرباز شرح‌نویسی بر <em>مخزن‌الاسرار</em> رواج داشته است؛ اما متأسفانه بسیاری از این شرح‌ها گره‌گشا نیست؛ زیرا شرح‌کنندگان به زبان استعاری نظامی توجه ‌نداشتند و یا حتی با این زبان آشنا نبودند؛ همچنین از آثار دیگر نظامی و آثار مشابه هم‌عصران یا شاعران گذشته در شرح متن استفاده نکرده‌اند.<br /> اعتدال بهاری یکی از موضوعاتی است که شرح‌کنندگان به آن بی‌توجه بودند و نکتة اساسی و ظریف آن را درنیافتند. نظامی این موضوع را در میان سخن‌گفتن از معراج پیامبر بیان کرده است. نگارنده در این مقاله با روش توصیفی ـ تحلیلی، نظر شرح‌کنندگان <em>مخزن‌الاسرار</em> را دربارة مصراع اول بیت زیر نقد و بررسی می‌کند:<br /><strong>شب شده روز اینت بهاری شگرف<br /></strong><strong>گل شده سرو اینت سواری شگرف</strong><br /> همچنین با بیان شاهد و مثال از نظامی و شاعران قبل و بعد از او، منظور اصلی شاعر از این مصراع تبیین می‌شود.<br /> نظامی با کاربرد آرایة حسن تعلیل، سبب اعتدال بهاری را ورود پیامبر^(ص)به برج حمل می‌داند و آن را از بخشش‌های معراج رسول اکرم به شمار می‌آورد.