بررسی مقایسه‌ای «ویژه‌ زبان» قدرت در سیاست‌نامه‌ و نصیحه‌الملوک

Abstract

ویژه­زبان اصطلاحی است که از آن برای شناخت زبان سبک­های متون مختلف استفاده می­شود و به نحوی در تمایزدهی سبکی اهمیت به­سزایی دارد. در شناخت ویژه­زبان عناصر سه گانه واژه، ساختار نحوی و بافت کلام نقش دارند و از میان انواع ویژه­زبان­، ایدئولوژی غالباً با ویژه­زبان قدرت ارتباط تنگاتنگ دارد و رمزگان مشترکی را در نظام نشانه­شناسی پدیدار می­سازد. سلجوقیان دین اسلام را برای تحکیم پایه­های قدرت خود پذیرفتند و برای تقویت آن به خلفای بغداد پناه می­بردند. نظام­الملک و غزالیِ شافعی مذهب، سیاست­نامه و نصیحه­الملوک را برای راهنمایی سلاطین سلجوقی در کشورداری نوشتند. ویژه­زبان قدرت­ در این دو کتاب به کنش­های کلامی و غیرکلامی تقسیم می­گردد و مبانی ایدئولوژیک آن از نوع حاکمیت مذهب شافعی است لیکن تفاوت در این است­ که نظام­الملک معتقد به حذف و حتی قتل غیرِ شافعیان، و غزالی معتقد به رعایت عدالت است. از این رهگذر کاربرد وجوه افعال التزامی و امری در مفهوم قطعیت، یکی از برجسته­ترین نشانه­های مبانی ایدئولوژیک زبان سیاسی در هر دو کتاب است.