نقد تصحیح خمسۀ نظامی به کوشش بصیرمژدهی، در مقایسه با نسخه‌های مصحَّح وحید دستگردی و مسکو

Abstract

تاکنون با چند تصحیح از خمسۀ نظامی از جمله نسخه‌های وحید دستگردی، مسکو، ثروتیان و برات زنجانی آشنا بوده‌ایم اما در سال های اخیر، تصحیح جدیدی از خمسۀ نظامی به کوشش خانم دکتر سامیه بصیرمژدهی (بازنگریستۀ استاد بهاءالدین خرمشاهی) منتشر شد که چاپ اولِ آن در سال 1383 و چاپ دوم در سال 1388 توسط انتشارات دوستان به بازارِ کتاب ارائه شد؛ این تصحیح بر اساس نسخۀ معروف به سعدلو، مربوط به قرن هشتم هـ. ق. و با مقابله با نسخه‌های کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران، وحید دستگردی و آکادمی علومِ اتحادِ شوروی انجام شده است. مصحح معتقد است یافته‌ها و ادراکات ایشان از ابیات، به کار بردنِ صحیح‌ترین و فصیح‌ترین نسخه‌بدل ها و توجهِ به قوانینِ قافیه، اسالیب شعر، عروض و سایر فنون بدیعی و بلاغی و همچنین استفاده از نسخۀ سعدلو به عنوان اساسِ کار، تصحیحِ ایشان را منقح‌تر و به نسخۀ اصلِ نظامی، نزدیک‌تر ساخته است.<br /> اما اگر چه تصحیح مذکور، متأخر است و مصحّح می‌توانست علاوه بر در دست داشتنِ دو نسخۀ معتبرِ وحید و مسکو، از دستاوردهای علومِ جدید نیز بهره برد و کاری بهتر از پیشینیان ارائه دهد، متأسفانه جزءِ پر اشکال‌ترین نسخه‌های تصحیح شده از پنج گنج نظامی است. نگارنده ضمن اشاره به ابیاتی از تصحیحِ ایشان و مقایسه آن‌ها با نسخه‌های وحید و مسکو در پی آن است تا بی‌اعتباریِ این تصحیح از خمسۀ نظامی را نشان دهد. همچنین بر خلاف سخنِ مصحح دربارۀ توجه به اسالیب و فنونِ شعری، خواننده پس از توجهِ دقیق به این تصحیح درمی‌یابد که مصححِ نسبت به این قواعد و حتی واژه‌شناسی و فضایِ شعریِ نظامی، تبحّرِ لازم را ندارد.