تحلیل راهبردی نقش مرکز محله‌ها در توسعه پایدار گردشگری روستایی: مطالعه موردی ‌روستای میان‌رز فومن

Abstract

نوع معماری مراکز محله در روستاهای واجد ارزش تاریخی می‌تواند ضمن ایجاد محیط مطلوب برای روستاییان، به رونق اقتصاد روستایی بینجامد و زمینه‌ساز توسعۀ روستا باشد. طی دهه‌های اخیر، در برنامه‌ریزی‌های راهبردی نیز بر نقش محله‌ها به‌عنوان محور اصلی توسعه تأکید شده است. هدف مطالعه حاضر بررسی نقش مرکز محله در ارتقای گردشگری روستایی و بهره‌مندی از ظرفیت‌های آن به‌منظور توسعۀ این صنعت در روستای میان‌رز شهرستان فومن بود و در این راستا، سه پرسش مطرح شد: «شاخصه‌های گردشگری پایدار روستایی کدامند؟»، «توسعۀ مرکز ‌محله چگونه در گردشگری ­پایدار روستا مؤثر خواهد بود؟» و «ظرفیت‌ها و محدودیت‌های مرکز محله در گردشگری ­پایدار کدامند؟». روش پژوهش، بر اساس هدف، کاربردی و بر اساس ماهیت، توصیفی- تحلیلی بود. گردآوری اطلاعات به‌شیوه‌های کتابخانه‌ای، مطالعات میدانی، مصاحبه و پرسشنامۀ باز صورت گرفت؛ و تحلیل داده‌ها نیز به‌روش‏های سوات (SWOT) و فرآیند تحلیل سلسله‌مراتبی (AHP) انجام‌شد. در ارزیابی نهایی، مجموع امتیاز عوامل داخلی بیانگر بیشتر بودن نقاط قوت نسبت به نقاط ضعف بود؛ و مجموع امتیاز عوامل خارجی نیز بیشتر بودن فرصت‌های توسعۀ محله نسبت به تهدیدها را نشان می‌داد. نتایج مبین نقش بالای مرکز محله در توسعۀ گردشگری روستای میان‌رز از طریق توسعۀ اقتصادی، مشارکت ساکنان، افزایش رفاه اجتماعی، احساس امنیت، ارتقای آموزش و دانش زیست‌محیطی بود، که با برقراری تعادل میان ابعاد زیستی، اجتماعی و اقتصادی، اتخاذ راهبرد تهاجمی، تقویت نقاط قوت و بهره‌مندی از فرصت‌های موجود (مانند گسترش واحدهای خدماتی، بهبود واحدهای اقامتی و ارتقای کیفیت مسیرهای سواره و پیاده) تحقق می‌یابد.