مدلی از رابطه پزشک و بیمار طبق مفاهیم اسلامی

Abstract

مقدمه: تعامل پزشک- بیمار نقش مهمی در تشخیص و درمان دارد. هدف مقاله حاضر، ارزیابی مفهومی این موضوع، بر اساس نگرش اسلامی است. مطالعه حاضر اسنادی است که با رویکرد توصیفی- تحلیلی به موضوع تعامل پزشک-بیمار از چشم‌انداز مفاهیم اسلامی پرداخته است. در این زمینه به سه پایگاه داده های علمی فارسی یعنی پایگاه اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی، نورمگز و مگیران و در پایگاه‌های خارجی به پایگاه گوگل مراجعه شد و با پنج کلید واژه پزشک، بیمار، رابطه، اسلام، و مدل جستجو انجام شد. همچنین در منابع کتابخانه ای از کتبی با سرشناسه اخلاق اسلامی و اخلاق پزشکی استفاده شد. یافته‌ها نشان داد در تعامل پزشک- بیمار، پزشک چه به عنوان عاملیت (فرد پزشک) و چه به عنوان ساختار (نهادهای پزشکی) ناگزیر از شناسایی جایگاه خود می‌باشند که به عنوان "واسطه" بین بیمار و خداوند عمل می‌کنند. چارچوب تعاملی این نقش واسطه‌ای، معیارهای اخلاقی اسلام و شریعت اسلامی است. لذا، مدل "بازاندیشانه استعلایی" پیشنهاد می‌گردد که بازاندیشی ارجاع به حضور دائمی پزشک در نظم خداوندگاری در کائنات دارد که تکالیفی بر وی مترتب است. استعلاء هم ارجاع به اصلاح نگرش و رفتار طبق مفاهیم شریعت دارد که پیامد بازاندیشی است. طبق این چارچوب، احتمال تحمیل هزینه‌های جسمی، مادی و معنوی بر بیمار به حداقل می‌رسد. پس می توان نتیجه‌گیری گرفت که در مدل رابطه بازاندیشانه استعلایی، پزشک در عین حال که خود را طبیب فرض می‌کند، حاضر در محضر خداوند می‌بیند که تکلیف و مسئولیت‌هایی هم بر نگرش و رفتارش مترتب است و نتایج مهم آن عبارتند از: پذیرش محدودیت دانش از سوی پزشک؛ مقدس دانستن حیات و صیانت از آن؛ قرار گرفتن اخلاق تعامل در چارچوب شریعت؛ و در نهایت نیل به اتخاذ تشخیص و درمان متناسب برای بیمار.