تحلیل عوامل مؤثر بر مصرف دخانیات در ایران؛ بررسی بودجه خانوار

Abstract

مقدمه: یکی از بزرگترین دست آوردهای برنامه‌های سلامت عمومی در سرتاسر دنیا، کاهش مصرف دخانیات طی دهه های اخیر می باشد. هدف این مطالعه تعیین میزان تاثیر عوامل اقتصادی، اجتماعی و دموگرافیک موثر بر مصرف دخانیات ایرانیان بوده است.روش بررسی: پژوهش حاضر کاربردی-توصیفی است. این مطالعه برای 114826 خانوار ایرانی طی سال‌های 1386 تا 1394 انجام شده است و اطلاعات آماری مورد نیاز با استفاده از نرم افزار Stata.13 از داده‌های خام هزینه و درآمد خانوارها موجود در مرکز آمار ایران استخراج شده است. در این مطالعه از رهیافت دابل هاردل یا دو مانعی (Double Hurdle) برای تمایز بین عدم تمایل به مصرف و راه حل‌ گوشه‌ای بهره گرفته شده است که برآورد ضرایب نیز با نرم‌افزار Stata.13 انجام شده است.یافته ها: اثرات نهایی به‌دست آمده برای معادله مصرف مدل دابل هاردل بدین‌صورت می‌باشد: درآمد (8/1)، قیمت (6/2-)، وضعیت اشتغال (7/1-)، سن (5/0-)، وضعیت مالکیت مسکن (9/2-)، وضعیت تاهل (08/6-)، وضعیت تحصیلات (4/1-)، حضور فرزندان زیر 14 سال در خانوار (9/1)، جنسیت (6/12). اثرات نهایی معادله مشارکت نیز برای تمایل به مصرف بدین ترتیب به‌دست آمده است: وضعیت اشتغال (28/0-)، سن (1/0-)، وضعیت مالکیت مسکن (15/0-)، وضعیت تاهل (16/0-)، وضعیت تحصیلات (07/0-)، حضور فرزندان زیر 14 سال (07/0)، جنسیت (8/1) به‌طوری‌که تمامی ضرایب حداقل در سطح 5 درصد معنی‌دار هستند.نتیجه‌گیری: نتایج نشان می‌دهد با توجه به اثرات نهایی محاسبه شده برای معادلۀ مصرف، تاثیر عوامل دموگرافیک بر مصرف دخانیات بیشتر از عوامل اقتصادی است. لذا توجه سیاستگذاران به اشتغال، ازدواج و مسکن افراد جامعه می‌تواند در کاهش مصرف دخانیات و بهبود سلامت عمومی کاربرد داشته باشد.