نقش وقف در توسعه کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی ( مطالعه موردی، سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی)

Abstract

بسیاری از معضلاتی که در زمینه های مختلف گریبانگیر مردم جامعه است تنها به وسیله دولت و دستگاه های اجرایی قابل حل نبوده و مشارکت و معاضدت خود مردم است که معضلات را از سر راه رشد و توسعه آن جامعه بر خواهد داشت. سنت حسنه وقف تأثیرات مثبت و دارای کارکردهای مختلف اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در جامعه بوده و از دیدگاههای مختلف قابل بررسی و مطالعه است. یکی از فواید و کارکردهای وقف در بعد فرهنگی، توسعه کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی است که با فراهم شدن این مهم، اسباب ترویج فرهنگ مطالعه در بین افراد فراهم می شود و بر همین اساس کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی نمونه ای از کتابخانه هایی است که برمبنای سنت حسنه وقف شکل گرفته است. این مقاله سعی دارد به کمک اسناد وقفی موجود، جایگاه نهاد وقف را در کتابخانه آستان قدس رضوی (ع) از گذشته تا حال بررسی نموده و نحوه حضور وقف در این عرصعه را مورد کنکاش قرار داده و نقش توسعه ای آن را در جامعه نشان دهد. روش پژوهش بر پایه اسناد وقفی و مصاحبه است و جامعه آماری سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی می باشد. یافته ها حاکی از آن است که با توجه به جایگاه و نقش مهم وقف در توسعه کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی متاسفانه واقفان به دلیل قوانین و مقرارت خاصی که به کتابخانه تحمیل می کردند عملاً باعث محدودیت خدمات می شدند و دیگر اینکه مردم به علل مختلف کمتر تمایل به وقف از خود نشان می دهند. نتایج پژوهش ما نشان می دهد که هر چند در مقایسه با سایر مصارف، سهم اندکی از مصرف وقف به این موضوع اختصاص یافته، با این حال وقف تاثیر به سزایی در توسعه مراکز اطلاع رسانی و کتابخانه ها دارد و با توجه به اسناد وقفی موجود، کتابخانه آستان قدس رضوی به عنوان یک کتابخانه برپایه وقف شناخته شده و جایگاه ویژه ای در توسعه فرهنگی داشته و دارد.