واکاوی خشونت‌ نمادین در برنامۀ درسی

Abstract

این پژوهش با هدف شناسایی خشونت‌ نمادین و مصداق‌های آن در برنامۀ درسی به روش کیفی (تحلیل مضمون یا تماتیک) انجام شده ‌است. حوزۀ پژوهش برنامۀ درسی مدارس ایران و جامعۀ آماری آن با توجه به­ میان‌رشته ­ای بودن موضوع پژوهش، شامل اعضای هیئت علمی، متخصصان و صاحب‌نظران حوزه ­های برنامۀ درسی، روان‌شناسی‌تربیتی و جامعه­ شناسی آموزش و پرورش بوده است. نمونه پژوهش بر اساس اشباع نظری 15 نفر به ­شیوۀ ‌نمونه ­گیری هدفمند ‌انتخاب شدند. ابزار گردآوری اطلاعات، مصاحبۀ عمیق و نیمه‌ساختاریافته بود که به منظور حفظ فاصلۀ اجتماعی با استفاده از شبکه ­های اجتماعی و به شکل نیمه‌حضوری انجام شد. بسندگی پژوهش و اطمینان­ از کیفیت داده­ ها و تفسیرهای صورت‌گرفته، با ترکیبی از راهبردهای اعتبارپذیری، انتقال­ پذیری، اتکاپذیری و تأییدپذیری مورد سنجش قرار گرفت. پایایی کدگذاری مصاحبه ­ها، با استفاده از ضریب درون موضوعی کاپا تعیین گردید. داده ­های گردآوری شده با استفاده از الگوی سه مرحله­ ای براون و کلارک تحلیل شد. نتایج نشان داد که خشونت‌ نمادین می­تواند در تمامی عناصر برنامۀ درسی (اهداف، محتوا، محیط اجرا، راهبردهای یاددهی-یادگیری و روش ­های ارزشیابی) اعمال شود. مدارس به‌عنوان ابزار نظام آموزشی از طریق برنامۀ درسی و به‌طور غیرعمدی به بازتولید نابرابری‌های‌ فردی و اجتماعی اقدام می‌کنند.