فرزند به مثابه هزینه اقتصادی، کاوشی کیفی از بسترهای اقتصادی کم‌فرزندی در شهر اصفهان

Abstract

درسال‌های اخیر کاهش باروری در ایران و آثار و پیامدهای بالقوه آن در کانون توجه سیاست‌گذاران قرار گرفته است. هدف مطالعه حاضر، واکاوی نقش هزینه‌های اقتصادی در درک زوجین از فرزندآوری و نهایتا جهت دادن تصمیم‌های آنان به کم‌فرزندی است. برای این منظور، با استفاده از رویکرد کیفی و روش‌شناسی نظریه زمینه‌ای با رهیافت نظام مند استراوس و کربین و نمونه‌گیری نظری، 30 مصاحبه‌ی عمیق شامل 15 مصاحبه با زوجین بی‌فرزند (یکی از زوجین) که حداقل 3 سال از ازدواج‌شان می‌گذرد و 15 مصاحبه با زوجین تک‌فرزند (یکی از زوجین) که به‌طور ارادی تصمیم به بی‌فرزندی و تک‌فرزندی گرفته‌اند، انجام شد. ابزار گردآوری داده‌ها مصاحبه نیمه‌ساختاریافته بود و تحلیل داده‌ها به شیوه‌ی کد‌گذاری باز، محوری و گزینشی صورت گرفته است.مقولات اصلی تحقیق شامل مسئله گرانی و تورم،نارسایی درآمدی،اجاره‌های سرسام‌آور،بی‌ثباتی شغلی،نارضایتی از وضع موجود،بی‌ثباتی اقتصادی،اتمسفر نااطمینانی پایدار،کمال‌گرایی در تأمین نیازهای فرزند،ترس از چالش‌های اقتصادی فرزندآوری،فرزند به مثابه هزینه،هزینه‌های سرسام‌آور زندگی و بسترهای اقتصادی فرزندزدا می‌باشد و مقوله هسته مستخرج از مقولات اصلی «فرزند در معنای هزینه، بسترهای اقتصادی فرزندزدا» برساخت شد.اقتصاد، فرهنگ، و باور پایه‌های اصلی ترغیب خانواده‌ها به فرزندآوری هستند که اگر به شکل رضایت‌آمیزی تامین شوند مکانیزم‌های اجتماعی تولیدمثل و بقا جامعه را بازتولید و حفظ خواهند کرد.یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که تعداد مطلوب فرزندان زوجین متأثر از شرایط زندگی و اقتصادی آن‌هاست و افزایش نرخ باروری منوط به ایجاد تغییرات در ساختارهای اقتصادی و اجتماعی به نحوی است که فرزندآوری زوجین را تسهیل کند.بدیهی است که مقاله حاضر ادعا ندارد که با تقلیل‌گرایی،هزینه‌های اقتصادی را تک علت کم‌فرزندی معرفی نماید.چراکه رفتار کم‌فرزندی،دارای ابعاد متعدد اجتماعی، فرهنگی، روانشناختی است و دامنه تأثیر این ابعاد و عوامل دربین گروه‌ها و لایه‌های اجتماعی مختلف می‌تواند بسیار متفاوت باشد.پیچیدگی مضاعف دیگر تصمیم‌های رفتاری در زمینه فرزندآوری،آن است که خواسته‌ها،دیدگاه‌ها و محدودیت‌های دست‌کم دو نفر(زن و شوهر) در شکل‌دهی به آن مؤثر است.