شیعه در منابع تاریخی دوره ایوبیان در مصر و شام

Abstract

در دوره ایوبیان، به سبب انقراض دولت شیعی فاطمیان و اعمال سیاست سرکوب‌گرانه و ضدشیعی دولت ایوبی، بستر مناسب​تری برای بروز گرایش​های فرقه​ای مورخان اهل‌سنت در مصر و شام فراهم گردید که می​توانست مواضع واقعی آن‌ها را نسبت به شیعه و مظاهر آن نمایان سازد. رویکرد مورخان مزبور در برابر تشیع و انگاره​های آن، مسأله جستار حاضر است که در دو موضوع مصداق حقیقی شیعه در نظر آنان و چگونگی مواجهه​‌شان با بن​مایه​های اعتقادی شیعه نظیر عترت، افضلیت اهل‌بیت ، واقعه کربلا، مهدویت و نظایر آن واکاوی شده است. بدین منظورآثار تاریخی شاخص تعدادی از تاریخ‌نگاران سنی‌مذهب این دوره، در دو گروه کلی مورخان متعصب مانند عمادالدین اصفهانی، ابوشامه و ابن​واصل و مورخان منصف نظیر ابن‌عدیم، ابن​خلکان و سبط ​ابن​جوزی با روش توصیفی ـ تحلیلی مقایسه و مطالعه شده است. دستاورد این پژوهش، نشان می​دهد که امامیه اثناعشری، مصداق شیعه رسمی در نگاه این مورخان هستند و باقی فرق، از انشعاب​های منحرف آن محسوب می​شوند. مواضع اغلب این مورخان درباره بن​مایه​های اعتقادی شیعه، با اختلاف​هایی، قرابت زیادی با دیدگاه​های امامیه دارد، لذا لعن و تکفیر این مورخان که گاه درباره شیعه مشاهده می​شود، متوجه اسماعیلیه و شعبه​های آن‌ها بوده و عمدتاً شامل امامیه نمی​گردد.