مهاجرت میرزای شیرازی به سامرا (1291-1312 ق)؛ زمینه‌ها و پیامدهای آن

Abstract

یکی از رویدادهای قابل­ تأمل و جریان‌ساز تاریخ معاصر، مهاجرت میرزای شیرازی به سامرا (1291- 1312 ق) و اقامت ایشان در این شهر بود. یافته­ های این پژوهش، نشان می‌دهد که عواملی نظیر فضای منجمد فکری حاکم بر شهر نجف و دوری­گزینی حوزه­ آموزشی آن از سیاست، عمران و آبادانی شهر سامرا، اندیشه­ تقریب­گرایی شیعه و سنی در شهر با توجه به بافت اجتماعی عمدتاً سنی آن، دغدغه­ ایجاد یک ظرفیت آموزشی جدید و توجه نگاه­ها به مهدویت، به مهاجرت میرزای شیرازی به این شهر انجامید. پیامدهای غالب این مهاجرت، تأسیس مکتب آموزشی و فقهی سامرا و تبدیل آن به نقطه­ ثقل مرجعیت جهان اسلام، اهتمام به امر تصنیف بر اساس نیازمحوری، به صحنه آمدن فقه در امور سیاسی، روشن‌گری افکار و باورپذیر نمودن غلبه بر تابوی استبداد، شکل‌گیری اولین حکومت مشروطه­ مشروعه در لارستان فارس، استعمارستیزی و پرورش شمار انبوهی از علما و دانش­آموختگان مبارز و مخالف­ خوان در جهان اسلام بود.