بررسی انسان‌شناختی پدیده نخل‌گردانی در کاشان (مطالعه موردی: نخل هیأت حسینی در محله سرفره و گذر صدره)

Abstract

مناسک جمعی، به ویژه با رویکرد مذهبی، نقش بسزایی در صورت­بندی حیات اجتماعی و فرهنگی مؤمنان ایفا می‌کند، و از کارکاردهای بسیاری برخوردار است. مناسک عزاداری محرم، از مهم‌ترین و کانونی‌ترین مناسک جمعی، در فرهنگ شیعیان به شمار می‌آید که با فرهنگ ایران عجین گردیده و کارکردهای زیادی دارد. آیین عزاداری حسینی، به مرور زمان الگوهای مختلفی به­خود گرفته که از جمله مهم‌ترین آن‌ها «نخل‌گردانی» است که بیش‌تر در حوزه کویری کشور ایران برگزار می­شود. نوشته حاضر، تلاش می­کند با رویکرد انسان­شناختی (Anthropological) و با بهره­گیری از تکنیک­های مشاهده، مصاحبه و مشارکت، به بررسی ابعاد مختلف معروف­ترین آیین نخل­برداری، در هیأت حسینی نخل کاشان، در محل سرفره و گذر صدره، به شناخت حیات فرهنگی ـ اجتماعی مردم این منطقه، درباره موضوع بپردازد. نتایج پژوهش، حاکی از رسوخ مناسک نخل‌گردانی به لایه‌های عمیق فرهنگی مردم است، به گونه­ای که پیرامون این مناسک، می­توان جنبه­های مختلفی از قبیل «هویت­بخشی»، «تقدس­بخشی»، «اسطوره­سازی»، «حاجت­خواهی» و «حیات­پنداری» را ملاحظه نمود.